Nie ma czegoś takiego jak rozwód kościelny. Jak uzyskać stwierdzenie nieważności małżeństwa?

W tym artykule:

1. Rozwód kościelny czy unieważnienie ślubu kościelnego?
2. Stwierdzenie nieważności małżeństwa: proces
3. Rozwód kościelny: od czego zacząć?
4. Stwierdzenia nieważności małżeństwa kościelnego: dokumenty
5. Unieważnienie ślubu kościelnego powody
6. Stwierdzenie nieważności małżeństwa na skutek braku zgody małżeńskiej
7. Stwierdzenia nieważności małżeństwa: podstawy prawne

Rozwód kościelny czy unieważnienie ślubu kościelnego?

Sformułowania takie jak rozwód kościelny, unieważnienie ślubu kościelnego, kościelne unieważnienie małżeństwa, czy unieważnienie małżeństwa kościelnego są w rzeczywistości niepoprawne. W Kościele katolickim nie istnieje bowiem możliwość zasądzenia rozwodu kościelnego ani unieważnienia małżeństwa. W świetle doktryny małżeństwo stanowi sakrament i jest nierozwiązywalne. Możemy natomiast mówić o stwierdzeniu nieważności małżeństwa, czy procesie o orzeczenie nieważności małżeństwa. Proces kanoniczny, który do niego prowadzi niewiele ma wspólnego z procesem cywilnym. Podstawą do uzyskania pozytywnego wyroku Sądu lub Trybunału kościelnego są wymienione we wniosku okoliczności potwierdzające nieważność zawarcia małżeństwa.

Jacek Kurski wziął drugi ślub kościelny. "Bezwstyd" i "Himalaje hipokryzji"

Jacek Kurski zawarł związek małżeński z Joanną Klimek w tę sobotę, 18 lipca, w Sanktuarium w Łagiewnikach. Na uroczystości zjawiło się wielu polityków PiS, w tym prezes partii Jarosław Kaczyński. W całym zajściu nie byłoby nic dziwnego, gdyby nie fakt, że jest to już drugi ślub kościelny Jacka Kurskiego. Wydarzenie to jest szeroko komentowane w mediach. W wielu środowiskach wywołało prawdziwe oburzenie.

Stwierdzenie nieważności małżeństwa: proces

Według danych pochodzących z sądów biskupich, do ich kancelarii trafia rocznie ponad trzy tysiące wniosków o stwierdzenie nieważności małżeństwa. Panuje opinia, że proces prowadzący do stwierdzenia nieważności małżeństwa ciągnie się latami. W rzeczywistości jest on prowadzony w trybie zwyczajnym i może zająć od roku do nawet czterech lat, co dla wielu osób, które z takim wnioskiem wystąpiły, może być procedurą ciągnącą się – w ich odczuciu – w nieskończoność.

Papież Franciszek, chcąc skrócić i ułatwić procedurę stwierdzenia nieważności małżeństwa wydał List Apostolski w formie motu proprio Mitis iudex Dominus Iesus („Pan Jezus łagodnym sędzią”), który reguluje krótki proces tzw. Processus brevior. Jest to proces, w którym pozytywny wyrok można otrzymać w ciągu 4 dni. Z trybu skróconego skorzystać mogą jednak tylko te osoby, w których małżeństwie okoliczności potwierdzające nieważność zawarcia małżeństwa są oczywiste. Dodatkowo jest to okoliczność nieco zbliżona do rozwodu za porozumieniem stron, ponieważ z wnioskiem o stwierdzenie nieważności małżeństwa muszą wystąpić zarówno mąż, jak i żona.

Żona Jacka Kurskiego w ciąży? Joanna Klimek Kurska spodziewa się dziecka

Jacek Kurski i jego druga żona, Joanna Klimek, zostaną wkrótce rodzicami. Jak prezes TVP odnajduje się w roli ojca?

Rozwód kościelny: od czego zacząć?

By uzyskać stwierdzenie nieważności małżeństwa, czy też - mówiąc potocznie - "rozwód kościelny", najpierw jedno z małżonków lub para zgłasza się do kancelarii kanonicznej, gdzie adwokat kościelny oceni szanse na powodzenie procesu i przeanalizuje oraz przedstawi podstawy prawne. Następnie sporządzana jest skarga powodowa (odpowiednik pozwu), która kierowana jest do sądu biskupiego. Jeżeli skarga zostanie przyjęta, następuje ustalanie przesłanki procesowej (przedmiotu sporu), która stanowi podstawę dla prowadzenia procesu. Sąd przystępuje do zbierania dowodów niezbędnych do udzielenia odpowiedzi na kluczowe pytanie: „Czy małżeństwo zostało zawarte nieważnie?”.

W procesie strony (mąż i żona) oraz świadkowie składają zeznania przed Sądem indywidualnie. W sytuacji, gdy strona pozwana nie stawi się na wezwanie Sądu i nie przedłoży usprawiedliwienia nieobecności, proces będzie toczył się nadal, ale już bez jej udziału. Kiedy zamknięte zostaje postępowanie dowodowe, następuje przygotowanie sprawy do wyrokowania. Istotne jest to, że w świetle prawa kanonicznego, to ten, kto coś twierdzi ma obowiązek dowodzenia tego [Kan. 1526 – § 1].

Stwierdzenia nieważności małżeństwa kościelnego: dokumenty

Stwierdzenie nieważności małżeństwa wymaga przedstawienia szeregu dokumentów. Różne sądy biskupie wymagają dołączenia różnych załączników do skargi powodowej. Wśród najczęściej wymaganych dokumentów wymienić można: metryki chrztu obydwu stron, świadectwo ślubu kościelnego, cywilny wyrok rozwodowy (jeżeli został uzyskany) oraz dane wskazanych świadków. Praktykowane jest też dołączenie publicznych, ale i prywatnych materiałów dowodowych, takich jak: orzeczenia i zaświadczenia lekarskie (np. od psychiatry, ale i androloga czy ginekologa oraz materiały z dokonanych obdukcji), dokumenty z policji. Sąd zezwala także na dołączenie do materiałów dowodowych wiadomości przesyłanych za pomocą urządzeń elektronicznych, dzienników czy pamiętników oraz listownej korespondencji.

Michał Rachoń i jego żona Katarzyna Gójska-Hejke, czyli kontrowersyjny duet dziennikarzy. Ich historia wciągnie was od razu!

Michał Rachoń i jego żona, Katarzyna Gójska-Hejke, są dziennikarzami oraz działaczami politycznymi. Jak się okazuje, łączą ich nie tylko konserwatywne poglądy, ale także skłonność do kontrowersji.

Unieważnienie ślubu kościelnego powody

Wiemy już, że Kościół nie dopuszcza rozwodu kościelnego, ani unieważnienia ślubu kościelnego, jednak małżeństwo istniejące w ramach Kościoła katolickiego może zostać uznane za nieważnie, gdy zostało zawarte mimo istnienia którejś z przeszkód zrywających kanony (odpowiedniki paragrafów w Kodeksie cywilnym) 1083 – 1094 Kodeksu kanonicznego (czyli niezgodnej z nimi). Należą do nich:

• istniejące już małżeństwo z inną osobą,
• młodociany wiek małżonka (14 lat dla kobiety i 16 dla mężczyzny),
• niezdolność płciowa (impotencja),
• odmienność religii (ślub z osobą, która nie została ochrzczona, a deklarowała się i złożyła przysięgę jako katolik),
• naruszenie przyzwoitości publicznej,
• święcenia kapłańskie, śluby lub wykonywanie profesji zakonnej,
• uprowadzenie (w tym zmuszenie do małżeństwa),
• tak zwana przeszkoda występku (tzw. małżonkobójstwa),
• pokrewieństwo w linii prostej (czyli: dzieci, rodzice, wnuki, prawnuki) i do czwartego stopnia linii bocznej**
• powinowactwo (w linii prostej) – mówimy o nim, gdy zachodzi tylko więź prawna pomiędzy małżonkiem a krewnymi drugiej strony, np. dziecko żony, teść i teściowa to powinowactwo I stopnia, szwagier, czyli mąż siostry to już powinowactwo II stopnia.
• pokrewieństwa prawnego (powstałego w wyniku adopcji, czyli matka i przysposobiony syn lub ojciec i przysposobiona córka).

Marta Kaczyńska jest w ciąży?

Marta Kaczyńska po raz trzeci weźmie ślub i jak podaje jeden z tabloidów spodziewa się dziecka. Czy tym razem będzie to syn?

Stwierdzenie nieważności małżeństwa na skutek braku zgody małżeńskiej

Stwierdzenie nieważności małżeństwa może również być zasądzone, jeśli małżeństwo zostało zawarte na skutek braków dotyczących zgody małżeńskiej. Zostały one określone przez prawodawcę w kanonach 1095-1107 Kodeksu.

• użycie podstępu przy zawieraniu małżeństwa (umyślne wprowadzenie w błąd),
• pozbawienie używania rozumu (np. przez podanie substancji psychotropowych),
• brak minimum małżeńskiego poznania,
• niezdolność do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich z przyczyn natury psychicznej (na przykład nieleczone choroby psychiczne),
• poważny brak rozeznania oceniającego co do istotnych praw i obowiązków małżeńskich (na przykład brak umiejętności społecznych, bycie wykluczonym ze społeczeństwa w wyniku uzależnień, itp.),
• symulacja (np. udawanie uczuć i intencji, czy manipulowanie poprzez wzbudzenie współczucia),
• wykluczenie któregoś z istotnych przymiotów lub elementów małżeństwa (jedność, nierozerwalność, zrodzenie i wychowanie potomstwa – na przykład poddanie się wazektomii),
• zawieranie małżeństwa pod warunkiem (na przykład włączenia majątku wyłącznego do majątku wspólnego lub odmówienia rodzicom wspólnego zamieszkania, itp.)
• przymusu i bojaźni.

Przyczyną do stwierdzenia nieważności małżeństwa mogą być też zastrzeżenia lub domniemanie braków dotyczących sposobu zawierania małżeństwa (formy kanonicznej). Dotyczy to w szczególności kapłana, który asystuje parze przy zawieraniu małżeństwa. Niezbędne jest do tego posiadanie przez niego odpowiedniego upoważnienia oraz zobowiązanie do zawierania małżeństwa przez katolików – ściśle według formy kanonicznej.

Stwierdzenia nieważności małżeństwa: podstawy prawne

W procesie o stwierdzenie nieważności małżeństwa bardzo istotne są podstawy prawne, ale te nie zostały wymienione w Kodeksie Prawa Kanonicznego z 1983 roku. Tymczasem tylko w oparciu o konkretne przyczyny (tytuły prawne) można uznać, że stwierdzono nieważność małżeństwa. Dla przykładu, są to: wykluczenie posiadania potomstwa, alkoholizm, uzależnienie emocjonalne od rodziców czy niedojrzałość emocjonalna, wykluczenie nierozerwalności małżeństwa, nimfomania, uprawianie hazardu, choroby psychiczne, wykluczenie wierności małżonków, a także błąd co do przymiotu osoby. Przedmiot owego błędu to element stanowiący o naturze kogoś (lub czegoś) – atrybut moralny lub duchowy, zaleta, cnota, stan społeczny, a także narodowość, nieskazitelność obyczajów, płodność, zdolność do prokreacji czy wykonywany zawód. Daje to bardzo szerokie pole do interpretacji. I choć ani rozwód kościelny, ani unieważnienie ślubu kościelnego jest de facto niemożliwe, stwierdzenie unieważnienia małżeństwa kościelnego w praktyce oznacza właściwie te same konsekwencje.

--

Tekst powstał we współpracy z portalem PlanujemyWesele.pl, internetowym katalogiem firm weselnych i usługodawców z branży ślubnej.