Mitoman: jakie są przyczyny mitomanii?

Mitoman: kto to jest i dlaczego kłamie?

Kto to jest mitoman? Co to jest mitomania? Mówiąc potocznie, mitoman to kłamczuch na każdym polu - wręcz patologiczny. Mitomania zaś to rodzaj zaburzenia osobowości, polegający właśnie na notorycznym mówieniu nieprawdy.

Szukając różnych źródeł mówiących o tym, czym jest mitomania, można spotkać się również z określeniem "zespół Delbrücka:. W istocie jest to po prostu nazwa stosowania wymiennie do mitomanii, oznacza jednak dokładnie to samo.

Mitoman nie tylko przeinacza fakty, ale także wymyśla historie (często od razu dające się rozpoznać jako nierealne), związane ze swoją osobą. Może fantazjować na temat swoich zasług czy znajomości innych osób (na przykład gwiazd czy celebrytów).

Najczęściej w ten właśnie sposób mitoman podnosi poczucie własnej wartości, chcąc być również lepiej widzianym przez innych.

Jednak kłamstwa wymyślane i rozpowszechniane przez mitomana nie mają zwykle spowodować niczego konkretnego - są tzw. sztuką dla sztuki. Zmyślanie jest bardzo spontaniczne, a przy tym silniejsze od woli mitomana. W większości przypadków może on nawet nie być świadomy tego, że opowiada głupoty.

Z tego właśnie powodu mało który mitoman zdaje sobie w ogóle sprawę z tego, że ma poważny problem. Powaga sytuacji wynika przede wszystkim z faktu, że dla mitomana nie istnieje granica między prawdą a kłamstwem i to, o czym mówi, przyjmuje za absolutne realia, w które wierzy.

Zaburzenie, jakim jest mitomania, definicja określa właśnie jako permanentne, spontaniczne, jednak niecelowe kłamstwa.

Nie jest więc tak, że każdą osobę, która kłamie, dotknęła choroba. W większości przypadków notoryczni kłamcy nie są wcale zaburzeni i oszukują po to, by osiągnąć swój zamierzony cel lub odwrotnie - by ukryć jakieś niewygodne dla nich fakty.

Mitomania: przyczyny notorycznych kłamstw

Trudno określić jednoznaczne przyczyny mitomanii - raczej nie powoduje jej jeden, konkretny czynnik. Wskazuje się przede wszystkim na to, że notoryczne kłamanie najczęściej współwystępuje z innymi zaburzeniami lub chorobami psychicznymi.

Bardzo często towarzyszy takim jednostkom chorobowym, jak:

• schizofrenia
• borderline
• zaburzenia psychopatyczne
• narcyzm.

W mitomanię popaść mogą także osoby o bardzo niskim poczuciu własnej wartości, które za wszelką cenę chcą zaistnieć w towarzystwie i być odbieranymi przez nie jako bardziej atrakcyjne.

Specjaliści biorą również pod uwagę możliwość wpływu czynników biologicznych i społecznych dla kształtowania się mitomanii. Chodzi o nieprawidłowości w systemie nerwowym (na przykład infekcje, urazy mechaniczne w obrębie głowy), a także wpływ środowiska na kształtowanie charakteru i osobowości dziecka.

Jeśli wychowywało się w patologicznym środowisku, w którym było świadkiem (lub samo doświadczało) przemocy, alkoholizmu i kłamstw, może mieć większą skłonność do kreowania własnej rzeczywistości, w którą z czasem zaczyna wierzyć. Może to być zarówno wyuczony mechanizm jak i reakcja obronna (wyparcie) na presję, brutalność i niesprawiedliwość świata.

Mitoman: objawy, które powinny zwrócić uwagę

Nie każdy kłamca to mitoman, tak, jak nie każdy mitoman zdaje sobie sprawę z tego, że ma problem, który wymaga pomocy ze strony specjalisty.

Osobom postronnym, niezaznajomionym z klinicznymi cechami mitomanii bardzo trudno będzie odróżnić mitomana od kłamcy, osoby dopowiadającej niestworzone historie dla podbudowania swojej pewności siebie, jak i osoby zaburzonej: schizofrenika czy z chorobą borderline.

Rozpoznanie mitomanii (czy to jako problemu występującego samodzielnie, czy wespół z innymi zaburzeniami) może być bardzo trudne nawet dla doświadczonego psychologa lub terapeuty.

Problem z mitomanami polega na tym, że nie wszystkie historie brzmią jak wymyślone - większość z nich może brzmieć zupełnie sensownie i jak najbardziej realnie.

Najczęściej na nadmierne kłamstwa zwracają uwagę osoby z najbliższego otoczenia, które znają fakty, a od mitomana najczęściej słyszą zupełnie inną wersję. Dotyczy to przede wszystkim kłamania w takich aspektach, jak:

• zasługi - w pracy, rodzinie, gronie znajomych - mitoman bardzo często opowiada o nich z wielką pasją i zaangażowaniem, a także bardzo przekonująco, że osoby postronne nie są w stanie "wyłapać" kłamstw i oddzielić ich od prawdy;
• zdrowie - mitoman często, długo i wręcz natrętnie może mówić o swoim zdrowiu i problemach z nim. W ten sposób najlepiej przykuwa uwagę otoczenia, robiąc z siebie biedną ofiarę - a tym samym skupia litość i współczucie;
• teatralne wręcz opowiadanie o sobie - lub o zdarzeniach, w których domniemanie mitoman brał udział. W każdym przypadku jest on w centrum zdarzeń, jest osobą, która znalazła rozwiązanie lub uratowała innych z opresji.

Tym, co powinno zwrócić uwagę otoczenia, jest także wypieranie przez mitomana tego, że mówi nieprawdę. Bardzo często patologiczni kłamcy przyłapani na tym, że ich wersja wydarzeń różni się znacznie od prawdziwej, "idą w zaparte" i nie dopuszczają do siebie myśli, że ktoś nie przyjmuje ich wersji.

W niektórych przypadkach zdarza się jednak, że mitoman jest świadom swojego stanu i w obliczu zapędzenia w "kozi róg" może przyznać się do tego, że historia była wymyślona lub przynajmniej mocno ubarwiona.

Mitoman: jak pomóc mitomanowi?

Zarówno zdiagnozowanie mitomanii, jak i odróżnienie jej od innych zaburzeń czy wręcz świadomych intencji, jest bardzo trudnym zadaniem, nawet dla bardzo doświadczonego specjalisty.

Zadania nie ułatwia fakt tego, że mitomani niechętnie współpracują w tym zakresie - kłamią, kłamią i jeszcze raz kłamią. Raz świadomie, innym razem nie, często wypierając rzeczywistość lub denerwując się, będąc przekonanym, że mają rację, a terapeuta i bliscy szukają problemu na siłę.

Mitomanii nie da się wyleczyć jak innej choroby - bo w istocie chorobą, z klinicznego punktu widzenia, nie jest. Nie pomoże więc farmakoterapia - ani środki uspokajające, ani działające inaczej na układ nerwowy (na przykład podobnie jak w depresji czy nerwicy).

Wyjątkiem, w którym leczenie farmakologiczne może przynieść pożądane efekty, jest stan, w którym mitomania spowodowana jest uszkodzeniem centralnego ośrodka nerwowego (przykładowo: wskutek wspomnianego już wcześniej urazu).

W pozostałych przypadkach jedyną drogą wyjścia na okiełznanie mitomana jest terapia.

W każdym przypadku psychoterapeuta podejmuje decyzję o wyborze konkretnego rodzaju terapii na podstawie indywidualnych czynników. Najczęściej jednak korzysta się z terapii poznawczo - behawioralnej, która polega na pracy z pacjentem.

Wraz z pomocą terapeuty mitoman musi najpierw w ogóle zrozumieć, że ma problem, a następnie pogodzić się z tym. Kolejnym etapem jest próba ustalenia, z czego wynika notoryczne kłamanie.

Jeśli okaże się, że to wynik niskiego poczucia własnej wartości - sprawa jest stosunkowo prosta do rozwiązania, wystarczy bowiem prowadzenie terapii w kierunku odzyskania (lub zyskania w ogóle) poczucia własnej wartości.

Jeżeli jednak mitomania towarzyszy innym zaburzeniom, takim jak schizofrenia, borderline, osobowość narcystyczna, trzeba najpierw rozwiązać pierwotny problem, który powoduje ten stan.

Pozostawanie w związku partnerskim z mitomanem nie należy do najłatwiejszych relacji w życiu. Bywa, że mitomania nie stanowi większego zagrożenia dla partnerów, bowiem kłamanie dla wywyższania się i zyskania popularności w gronie znajomych nie jest niczym szczególnie niebezpiecznym.

Jednak w niektórych przypadkach mitomania może rujnować życie rodzinne, towarzyskie, a nawet zawodowe. Niekontrolowane kłamstwa mogą prowadzić do wielu nieprzyjemnych, a nawet niebezpiecznych sytuacji.

W przypadku par, w których jeden z partnerów jest mitomanem, pomocna może okazać się terapia dla par.