Trauma: uraz, który pozostawia po sobie poważne ślady. Jak sobie z nią radzić?

Trauma: kiedy następuje?

Trauma to potoczne określenie traumatycznego zdarzenia. Aby jakieś zdarzenie można było uznać za traumatyczne, musi ono spełnić kilka kryteriów. Nie każde wydarzenie życiowe, które pogorszyło funkcjonowanie człowieka i wywarło na niego wpływ można nazwać traumą. Nie każde powoduje też stres pourazowy. Oto najczęściej spotykane kryteria opisujące traumę:

• poważne zagrożenie życia,
• poważne zagrożenie zdrowia fizycznego (np. ryzyko niepełnosprawności),
• poważna szkoda lub bycie świadkiem zagrożenia doznanego przez najbliższych,
• nagłe zniszczenie domu, schronienia, społeczności (np. kataklizm),
• doznanie fizycznej przemocy (napaść, gwałt),
• bycie świadkiem zdarzenia takiego, jak zabójstwo, przemoc wobec kogoś, poważny wypadek,
• niekiedy także informacja o poważnym wypadku, śmierci bliskiej osoby.

Istnieją rozmaite klasyfikacje zdarzeń, które są uznawane za potencjalnie traumatyczne. Mogą to być katastrofy naturalne, katastrofy spowodowane działalnością człowieka, a także przemoc dokonana przez ludzi (wojna, różnego rodzaju przestępstwa). Rozpowszechnienie zaburzenia pourazowego nie jest wielkie. Co więcej, nie u każdego, kto przeżył traumatyczne wydarzenie rozwinie się związane z nim zaburzenie psychiczne. ryzyko PTSD wynosi zaledwie 7% nawet w tak narażonych na trudne zdarzenia grupach, jak policjanci. Największe wiąże się z doznaniem gwałtu lub z uczestniczeniem w działaniach wojennych. Dość często zdarzają się także symptomy PTSD po doznaniu przemocy fizycznej oraz wypadku drogowym.

W środowisku psychiatrów i psychologów nie ma zgody co do tego, jak ciężki musi być uraz, by rozwinęło się zaburzenie pourazowe. Z badań wynika za to, że bardziej narażone są osoby o niższym statusie społecznym, które doznały przemocy w dzieciństwie. Poziom ryzyka wzrasta także u osób, które wcześniej cierpiały na zaburzenia psychiczne, lub miały w rodzinie osoby cierpiące na zaburzenia lękowe lub zaburzenia osobowości. Ogólny brak poczucia bezpieczeństwa także wzmaga ryzyko rozwinięcia zaburzeń psychicznych po doznanej traumie.

Mówiąc o traumie, nie sposób nie wspomnieć także o zjawisku, jakim jest szok psychiczny. To inne określenie ostrej reakcji na stres. Towarzyszą jej takie objawy, jak oszołomienie, poczucie "wyłączenia się" z rzeczywistości, rozpacz, wściekłość,zawężenie uwagi i zaburzenia orientacji, pobudzenie psychoruchowe i emocjonalne, kołatanie serca, pocenie się, drżenie rąk. Po ostrej reakcji na stres może (ale nie musi) rozwinąć się PTSD.

Przeczytaj także: Joanna Koroniewska przyznała się do poronienia. "Ciąż miałam osiem. Aż sześć z nich nosiłam przy sercu do końca trzeciego miesiąca. Obumierały"

Trauma: objawy

Trauma to nie tylko samo zdarzenie traumatyczne. To także potoczne określenie zaburzenia pourazowego. Uraz psychiczny może spowodować objawy w pewnym odroczeniu czasowym. PTSD to zespół objawów, które znacząco utrudniają codzienne funkcjonowanie i nie pozwalają zapomnieć o trudnych przeżyciach. Należą do nich przede wszystkim:

• wysoki poziom odczuwanego na co dzień lęku i niepokoju,
• zaburzenia snu (bezsenność, koszmary, częste i gwałtowne wybudzenia),
• przymus powracania w myślach do zdarzenia traumatycznego, które spowodowało głęboki uraz psychiczny,
• usilne unikanie wszelkich okoliczności, które kojarzą się z wydarzeniem traumatycznym,
• długotrwałe utrzymywanie się podobnego stanu (od kilku tygodni do kilku lat).

Osoba, którą spotkała trauma emocjonalna może poczuć się źle dopiero po jakimś czasie od jej wystąpienia. Można tu mówić o godzinach, dniach, tygodniach, miesiącach - to bardzo indywidualna kwestia. Zaburzeniu towarzyszy silny przymus unikania wszystkiego, co towarzyszyło traumie. Z drugiej strony, osobę cierpiącą nawiedzają wspomnienia, wyraziste obrazy, natrętne myśli dotyczące tego zdarzenia. Towarzyszy jej też lęk, że mogłoby się ono powtórzyć. PTSD może wiązać się z depresją, odcięciem emocjonalnym, zagubieniem, gniewem.

Przeczytaj także: "Czekali, aż płód sam obumrze, i tak się w końcu stało" - wstrząsające historie kobiet, które zderzyły się z brakiem zrozumienia i pomocy

Jakie są fazy traumy?

Trauma to doznanie, które niekiedy może przebiegać fazowo. Jak ludzie reagują na traumatyczne przeżycia i w jaki sposób działają w ich obliczu? Można wymienić umowne fazy traumy:

• odrętwienie psychiczne,
• automatyczne działanie,
• wspólny wysiłek,
• rozczarowanie,
• dochodzenie do siebie.

Powyższe fazy są bardzo ogólnikowe i trudno jest odnieść je do każdego, indywidualnego przypadku. Reakcji na silny stres jest tyle, ile doznających go osób. Każdy mierzy się z traumą mając konkretne cechy osobowości, zasoby osobiste, większe lub mniejsze wsparcie społeczne, doświadczenia z przeszłości. W bazowym modelu doświadczania traumy na początku występuje uczucie szoku i paraliż działania, a na końcu człowiek jest zdolny podejmować czynności, które pozwolą mu odzyskać równowagę,

Jak poradzić sobie z traumą?

Trauma nie zawsze powoduje zaburzenia psychiczne. Czasami wiąże się z rozwinięciem pełnej, ostrej reakcji na stres, ale po kilku dniach czy tygodniach człowiek jej doświadczający dochodzi do siebie i zaczyna odzyskiwać spokój. Po doznaniu straty lub silnego stresu w wyniku traumatycznego wydarzenia trzeba przede wszystkim dać sobie czas i nie tłumić emocji. Ważna jest rozmowa, odpoczynek, odreagowanie poprzez ruch i aktywność.

Po zauważeniu u siebie lub bliskiej osoby symptomów stresu pourazowego należy zwrócić się po pomoc do specjalisty. Nie z każdym obciążeniem człowiek jest w stanie poradzić sobie sam. Skorzystanie z profesjonalnego wsparcia, terapii psychologicznej czy nawet leków nie jest powodem do wstydu i klęską. Służby, które są szczególnie narażone na traumatyczne widoki i wydarzenia, regularnie korzystają ze spotkań z psychologiem.

Leczenie traumy

Trauma nie zawsze powoduje stan, który wymaga pomocy psychologicznej czy leczenia. Najczęściej możliwe jest odzyskanie psychicznego komfortu i równowagi poprzez wsparcie najbliższych czy odpoczynek, związany także z upływem czasu. Jak wyjść z traumy? Jeśli pojawiły się symptomy PTSD, warto skorzystać z terapii psychologicznej. W tym celu opracowano różne rodzaje terapii psychotraumatologicznej. Metody dobiera się w zależności od stanu pacjenta i jego potrzeb. Może to być terapia poznawczo - behawioralna, ale też praca z ciałem, która pomaga obniżyć napięcie. w niektórych przypadkach wskazane jest wsparcie lekami. Istnieją też nowoczesne, coraz lepiej poznane metody opierające się na fachowej stymulacji mózgu.

Leczenie traumy jest bardzo ważne ze względu na jakość życia osoby chorującej. Bardzo często nieleczone zaburzenia po stresie traumatycznym zmieniają się w zaburzenia psychosomatyczne i rzutują na codzienność przez wiele lat. Mogą też podkopać zdrowie fizyczne, przyczyniając się do problemów z układem krwionośnym czy zaburzeń neurologicznych. W obliczu silnego doznania stresowego z pewnością warto dać sobie pomóc.

Przeczytaj również: Syndrom sztokholmski. Na czym polega i jak się objawia?