Sport to zdrowie - prawda czy mit? Pytamy psychologa sportowego, jakie cechy musi mieć mistrz, by przetrwać w świecie sportu [OKIEM EKSPERTA]

Katarzyna Mizera: Dziś już mamy większą świadomość tego, że sportowiec musi ćwiczyć nie tylko ciało, ale też umysł. Na czym dokładnie polega zadanie psychologa sportowego w pracy ze sportowcem, zwłaszcza tym wyczynowym?

Tomasz Kurach, psycholog sportowy: Pierwszym zadaniem, jakie stoi przed psychologiem to wspólne określenie ze sportowcem celu współpracy. Dobrze określony cel (a więc np. praca nad poprawieniem koncentracji, wzmocnieniem pewności siebie czy wypracowanie bardziej efektywnego zarządzania emocjami) jest niezbędny z perspektywy skutecznej współpracy. Psycholog wspólnie z klientem poszukują następnie najlepszych możliwych rozwiązań. Zwracam tutaj uwagę na to, że jest to wspólne poszukiwanie – a nie gotowe rozwiązania proponowane przez psychologa. Żaden ze specjalistów nie posiada niestety gotowej recepty i listy technik, które będą skuteczne dla każdego sportowca. To, co dla jednej osoby będzie skuteczne, dla innej wcale takie być nie musi. Jednym z najczęstszych tematów, od których zaczyna się pracę z psychologiem sportu to zbudowanie większej samoświadomości – a więc tego, co mi (jako sportowcowi) pomaga w dobrym działaniu, a co przeszkadza. To dobry wstęp do dalszej pracy nad swoim przygotowaniem mentalnym.

Tokio 2020. Gimnastyczka wycofała się z Igrzysk w trosce o swoje zdrowie psychiczne. "Jestem kimś więcej niż osiągnięciami"

Simone Biles zaskoczyła wszystkich decyzją o rezygnacji z walki o medale w tegorocznych igrzyskach olimpijskich. "Mnóstwo miłości i wsparcie, które otrzymałam, uświadomiły mi, że jestem dla ludzi czymś więcej niż tylko gimnastyczką, która przynosi sukcesy. Nigdy wcześniej w to nie wierzyłam" - napisała.

Co myśli Pan o wycofaniu się amerykańskiej gimnastyczki, Simone Biles, z rywalizacji sportowej w Tokio. Była faworytką igrzysk, a mimo to wycofała się, jak sama to określiła, „z troski o swoje zdrowie psychiczne”.

T.K: Ocena tej sytuacji z perspektywy obserwatora nie jest rzeczą łatwą. Wycofanie się Simone Biles można jednak określić jako odważną decyzję – zwracającą uwagę, że same sukcesy i ogromne doświadczenie nie oznaczają, że sportowcowi jest łatwiej – często jest wręcz przeciwnie.
Decyzja gimnastyczki jest także ważna z tego powodu, że pozwala nagłośnić znaczenie zdrowia psychicznego – i konieczności zadbania o wsparcie dla sportowców. Jako obserwatorzy i kibice często widzimy tylko końcowy etap działań danego sportowca – jego walkę w finale, radość lub smutek po występie. Profesjonalne uprawianie sportu to, jak mówi wielu zawodników i zawodniczek, duży przywilej. Ale też trudności, wyrzeczenia i ciężar oczekiwań – z którymi trudno jest radzić sobie w pojedynkę.

Na jakie zagrożenia, stresy, narażeni są wyczynowi sportowcy np. tacy, którzy biorą udział w igrzyskach? Z czym muszą się mierzyć na co dzień, co jest dla nich najtrudniejsze?

T.K: Nie ma tu jednej odpowiedzi. Wyzwań i trudności, z jakimi się mierzą jest wiele – niemal każdy dzień zawodowego sportowca oznacza konieczność bycia elastycznym i dopasowywania się do zmieniających okoliczności i nowych wyzwań. Dlatego tak ważna jest praca nad własną samoświadomością i nastawieniem. Jeśli sportowiec jest świadomy tego, czego od siebie oczekuje – a dodatkowo wie, co mu pomaga, może być mu dużo łatwiej mierzyć się np. z oczekiwaniami otoczenia, ciągłą nieobecnością w rodzinnym domu czy nawracającymi kontuzjami. Warto wspomnieć tu także o kwestii niepewności – czy wkładany wysiłek i podejmowane wyzwania faktycznie pozwolą na osiągnięcie zamierzonych przez sportowca celów.

Czy trudniej przełknąć sportowcom porażkę, czy zmierzyć się z nagłym, wielkim sukcesem? A może gorszy jest ciężar wygórowanych oczekiwań?

T.K: Zarówno porażka, jak i sukces może być dla sportowca dużym wyzwaniem i zagrożeniem. To, jak dana osoba poradzi sobie w konkretnej sytuacji może zależeć jednak od jej przygotowania na taką sytuację. Porażka, wbrew pozorom, może przynieść sportowcowi więcej korzyści i pewności siebie niż niejeden sukces. Wiele zależy jednak od umiejętności analizy swojego występu – znalezienia zarówno rzeczy, z których można być zadowolonym, jak i tych, które wymagają poprawy. Ważne, aby jeden konkretny występ (gdy tylko jest to możliwe) nie był traktowany przez sportowca jako coś odrębnego, a jako naturalny kolejny krok na swojej sportowej drodze. Wtedy może być mu łatwiej spojrzeć na swoje działanie (zakończone przegraną bądź zwycięstwem) jako ważną informację, w którą stronę należy teraz się udać.

Niemieckie gimnastyczki wystąpiły w strojach, które zaskoczyły wszystkich. Tej rewolucji nie da się już zatrzymać!

Niemiecka drużyna gimnastyczek: Sarah Voss, Pauline Schaefer-Betz, Elisabeth Seitz i Kim Bui zdecydowały się na wielką rewoltę podczas Igrzysk Olimpijskich w Tokio. To, w czym wystąpiły zaskoczyło fanów sportu. My jesteśmy zachwycone tą modową rewolucją!

Czy problemy z jakimi mierzą się mężczyźni sportowcy różnią się od tych, którym muszą stawić czoła kobiety – sportowcy?

T.K: Wyzwania, jakie stoją przed mężczyznami i kobietami bywają różne. Choć sportowców (bez względu na płeć) łączy wiele, to warto pamiętać, że np. kobiety częściej niż mężczyźni odczuwają stres i niepewność związane np. z łączeniem wymagań profesjonalnego sportu z chęcią założenia rodziny. Z drugiej strony od mężczyzn społecznie oczekuje się umiejętności godzenia wielu spraw – i np. nieokazywania słabości bez względu na sytuację.

Czy każdy sportowiec jest takim samym wojownikiem w życiu, jak na sali treningowej?

T.K: Unikałbym tutaj słowa „każdy”. Bycie wojownikiem w sporcie nie zawsze musi oznaczać, że dana osoba będzie tak samo skutecznie radzić sobie w codziennym życiu. Jednak warto też pamiętać, że wielu sportowców z powodzeniem „w życiu” korzysta z technik i umiejętności, które sprawdzają im się podczas rywalizacji sportowej. Nie bez powodu zwykło się mawiać, że „sport kształtuje charakter”. To może być prawdziwe stwierdzenie – o ile towarzyszy temu procesowi refleksja i systematyczna analiza.

Tokio 2020: Maria Andrejczyk zdobywa srebro w rzucie oszczepem. "Po czterech operacjach, jestem z siebie dumna"

Czy sport jest zdrowy dla psychiki?

T.K: Oddzieliłbym tutaj „sport profesjonalny” od „aktywności fizycznej”. Każda aktywność fizyczna w umiarkowanym zakresie może mieć dla psychiki bardzo korzystny wpływ. Jednak, gdy mówimy o wymaganiach sportu profesjonalnego, odpowiedź nie będzie już tak jednoznaczna. Jak już wcześniej wspominaliśmy, droga profesjonalnego sportowca nie należy do najłatwiejszych. Codzienne wyzwania, konieczność szybkiego znajdowania nowych rozwiązań – i bycie elastycznym bez względu na sytuację oznacza, że sport (podobnie jak inna zawodowa działalność) jest dla psychiki wymagająca. Z drugiej jednak strony umiejętność radzenia sobie w trudnych sytuacjach pozwala też sportowcom na zbudowanie wyższego poziomu pewności siebie. Co z powodzeniem można też wykorzystać w kontekście innych życiowych wyzwań. Co stanowi dowód na wzmocnienie psychiki dzięki sportowi właśnie.

Jakie cechy psychiczne ma mistrz sportowy - urodzony zwycięzca?

T.K: Nie raz próbowano określić cechy i umiejętności, jakie charakteryzują mistrza – bezskutecznie. Gdy spojrzymy np. na Mistrzów Olimpijskich w różnych dyscyplinach na przestrzeni ostatnich lat okaże się, że były to osoby niezwykle zróżnicowane. Moglibyśmy zatem powiedzieć, że to właśnie różna (unikalna) kombinacja cech i umiejętności pozwoliła im na osiągnięcie sukcesu sportowego.
Możemy jednak też dodać, że takie cechy i umiejętności jak np. wytrwałość, nieustępliwość, pewność siebie i zdolność do koncentracji na zadaniu to elementy uniwersalne. I często charakteryzują sportowych mistrzów.

Skandal w Tokio: próba porwania białoruskiej olimpijki. Polska oferuje pomoc zawodniczce, która miała być odesłana do kraju

Odsunięta przez białoruski komitet olimpijski od startu w igrzyskach w Tokio lekkoatletka Kryscina Cimanouska ogłosiła, że reżim Łukaszenki próbuje zmusić ją do powrotu do Mińska wbrew jej woli. Polska zaproponowała sportsmence pomoc. "Zaoferowano jej wizę humanitarną i może swobodnie kontynuować karierę sportową w Polsce, jeśli tak zdecyduje" - przekazał w mediach społecznościowych Marcin Przydacz, podsekretarz stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych.

NASZ EKSPERT:

Tomasz Kurach - psycholog sportu, który współpracuje z dorosłymi zawodnikami oraz młodymi sportowcami, ich rodzicami oraz trenerami rożnych dyscyplin, m.in. w piłce nożnej, tenisie, szermierce, gimnastyce artystycznej oraz taekwondo. Jest wykładowcą akademickim (Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet SWPS, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie). Jest także członkiem Polskiego Towarzystwa Psychologicznego, Association for Applied Sport Psychology (AASP) oraz Fundacji Sportu Pozytywnego. Współautor książek “Pod Presją. Jak wytrzymałość psychiczna pomaga zwyciężać” (na temat psychologii w piłce nożnej) oraz “Uwierzyć w wygraną” (dotyczącej psychologii w tenisie).

1 z 4

Sport to zdrowie - prawda czy mit? Pytamy psychologa sportowego, jakie cechy musi mieć mistrz, by przetrwać w świecie zawodowego sportu

2 z 4

Sport to zdrowie - prawda czy mit? Pytamy psychologa sportowego, jakie cechy musi mieć mistrz, by przetrwać w świecie zawodowego sportu

3 z 4

Sport to zdrowie - prawda czy mit? Pytamy psychologa sportowego, jakie cechy musi mieć mistrz, by przetrwać w świecie zawodowego sportu

4 z 4

Sport to zdrowie - prawda czy mit? Pytamy psychologa sportowego, jakie cechy musi mieć mistrz, by przetrwać w świecie zawodowego sportu