Pewność siebie - czym jest i jak je budować? Jak myśleć o sobie dobrze?

W tym artykule:

1. Czym jest pewność siebie?
2. Z czego wynika wysoka pewność siebie?
3. Jak rozpoznać osobę pewną siebie?
4. Konsekwencje braku pewności siebie
5. Jak odbudować swoją pewność siebie?
6. Pewność siebie a zarozumiałość
7. Jak wspierać dziecko w budowaniu pewności siebie?

Czym jest pewność siebie?

Pojęcie pewności siebie często używane jest wymiennie z pojęciem samooceny i poczucia własnej wartości. Definiuje się je jako stan psychiczny, który powstaje na skutek oceny na swój własny temat. Co istotne, ocena ta może być zaniżona, adekwatna lub zawyżona. Najbardziej pożądanym stanem jest adekwatne poczucie własnej wartości, bowiem wówczas nie mamy tendencji ani do zarozumialstwa, ani też do braku wiary we własne możliwości. Zwykle pewność siebie wypływa z zewnątrz i jest ona wynikiem poszukiwania aprobaty własnych zachowań u innych. Natomiast powinna ona wynikać z wewnątrz nas i nie być uzależniona od tego, jak widzą nas inni. Adekwatna samoocena wymaga dobrego poznania siebie – własnych zalet i ograniczeń. Niezbędna jest również uważność na swoje myśli i zachowania, szczególnie te automatyczne.

Pewność siebie określana mianem potrzeby uznania zarówno przez innych, jak i przez samego siebie (tzw. szacunek do siebie) zajmuje ważne miejsce w Piramidzie Potrzeb Maslowa. Plasuje się ona za: potrzebami fizjologicznymi, potrzebą bezpieczeństwa i potrzebą przynależności, a przed: potrzebą samorealizacji. Oznacza to, że jeśli nie będziemy mieć wystarczającej pewności siebie, to nie będziemy zdolni do tego, by realizować się na różnych polach – zarówno w strefie prywatnej, jak i zawodowej.

Z czego wynika wysoka pewność siebie?

Nasze poczucie własnej wartości jest składową kilku elementów. Fundamentem jest dzieciństwo – to tam zaczyna kształtować się samoocena. Wówczas budujemy obraz siebie przez pryzmat tego, jak nas widzą inni, w tym zwłaszcza: rodzice, najbliżsi członkowie rodziny (np. dziadkowie) i wychowawcy. Duży wpływ mają także rówieśnicy. Dorośli są dla nas autorytetami, rzadko kiedy poddajemy ich słowa w wątpliwość, dlatego jeśli powiedzą nam, że jesteśmy w czymś świetni lub wręcz przeciwnie – że jesteśmy do niczego, to my, jako dzieci, im wierzymy. Co ważne, nie poznajemy świata samodzielnie, a za pośrednictwem rodziców. Dlatego niezwykle istotne dla budowania poczucia własnej wartości jest nasze wychowanie. Często powtarzane komunikaty (np. nic nie umiemy, nie nadajemy się do tego, jesteś słaba, etc.) utrwalają się w naszym mózgu na wiele lat. Są bagażem, który nosimy za sobą wchodząc w dorosłość. Dlatego też, jako dorośli, powinniśmy nauczyć się nie przenoszenia negatywnych emocji na dzieci. Ważna jest również świadomość tego, że słowa mają moc i możemy nimi skrzywdzić druga osobę (zwłaszcza dziecko).

Jak rozpoznać osobę pewną siebie?

Niekiedy trudno nam jednoznacznie rozpoznać czy mamy adekwatne poczucie własnej wartości. Dlatego warto znać oznaki pewności siebie, które nie tylko pozwolą nam obiektywnie ocenić samego siebie, ale również rozpoznać te cechy w innej osobie, w tym m.in. w swoim dziecku. Dla ułatwienia warto posłużyć się filarami poczucia wartości, które zaproponował znany kanadyjski psychoterapeuta – Nathaniel Branden. Wedle niego osoba pewna siebie cechuje się:

• wysoką świadomością swojego życia – podejmowaniem decyzji z wiedzą o ich możliwych konsekwencjach i braniu za nie odpowiedzialności,
• samoakceptacją – wiedzą na temat swoich zalet i wad, ale również troską o samego siebie, swoje potrzeby i emocje, stawianiem siebie na pierwszym miejscu,
• odpowiedzialnością za siebie – świadomością na temat tego, że to my w dużym stopniu sami kreujemy swoje życie, możemy spełniać swoje marzenia i realizować się na różnych polach jednocześnie,
• asertywnością – interweniowaniem jeśli ktoś narusza nasze granice emocjonalne i traktuje nas bez szacunku, a także odmawianiem jeśli coś pozostaje ze sprzeczności z wyznawanymi przez nas zasadami i wartościami,
• realizacją życiowych celów przy korzystaniu ze swojego potencjału, w który nas drzemie,
• spójnością – korelowaniem wyznawanych wartości ze swoim codziennym życiem (wyborami i decyzjami, które podejmujemy).

Konsekwencje braku pewności siebie

Niewystarczające poczucie własnej wartości odbija się na całym życiu. Nieadekwatny obraz siebie i przypisywanie sobie wad, których często nie mamy, wpływa na to jak odbierają nas inni. Nie bez powodu mówi się o tym, że osoby, które są pewne siebie są bardziej lubiane i uznawane za atrakcyjniejsze. Determinuje to w dużym stopniu to, jak wygląda nasze życie zawodowe i prywatne. Możemy mieć problemy z wchodzeniem w stałe relacje, ponieważ niedostateczna pewność siebie wiąże się z brakiem wiary w to, że ktoś może nas pokochać. Jeśli już jesteśmy w związku, to możemy nie dostrzegać sytuacji, w której druga połówka narusza nasze granice. Możemy też trwać w nieszczęśliwej relacji z obawy, że nikt inny nie będzie nas chciał.

Brak pewności siebie może skutkować również problemami z nawiązywaniem nowych znajomości i nieradzeniem sobie w kontaktach interpersonalnych. Może to wpłynąć również na naszą odpowiedzialność i niechęć do podejmowania ryzyka. Możemy nie być zadowoleni ze swojej aktualnej pozycji zawodowej, ale jednocześnie w niej trwać w obawie, że nie damy rady znaleźć sobie czegoś lepszego.

Jak odbudować swoją pewność siebie?

Odbudowywanie utraconego poczucia własnej wartości to trudna praca, która często wymaga sięgnięcia do źródeł problemu, czyli do dzieciństwa. Niezwykle pomocnym narzędziem w takiej sytuacji jest psychoterapia. Wykwalifikowany psychoterapeuta pomoże nam nie tylko uporać się z niską samooceną, ale również poznać samego siebie – własne możliwości i ograniczenia, nad którymi można pracować. Często jest to żmudny i bardzo emocjonalny proces, wymagający od nas pełnego zaangażowania i szczerości.

Skutecznym sposobem na budowanie pewności siebie jest też samoświadomość. Warto być uważnym na to, co robimy każdego dnia i doceniać siebie za każdy, nawet z pozoru najmniejszy, sukces. Pomocne w tym procesie może być znalezienie własnej pasji – czegoś w czym jesteśmy dobrzy. Warto też być zawsze sobą – udawanie kogoś kim się nie jest nie tylko negatywnie wpływa na poczucie wartości, ale jednocześnie bywa bardzo eksploatujące pod względem emocjonalnym. Ponadto osoby z niedostatecznym poczuciem własnej wartości mają tendencję do pomniejszania swoich sukcesów i uwypuklania porażek. Warto nauczyć się wyciągać lekcję z niepowodzeń, a także swoją uwagę przekierować na to, co nam świetnie wychodzi. Z całą pewnością jest to trudne zadanie, które wymaga od nas uważności na własne myśli i zmieniania kierunku ich biegu.

Podstawowe symptomy braku pewności siebie to:

• niedostateczna wiara we własne możliwości,
• problemy z przyjmowaniem komplementów,
• poczucie wstydu i skrępowania przy pochwałach i komplementach,
• problemy z wyrażaniem opinii na swój własny temat,
• niechęć do podejmowania jakichkolwiek aktywności z obawy przed porażką,
• nieumiejętność cieszenia się z sukcesów,
• zbyt duże przykładanie uwagi do porażek.

Pewność siebie a zarozumiałość

W niektórych przypadkach pewność siebie może być utożsamiana z zarozumiałością. Najczęściej te całkowicie odmienne cechy mylone są przez osoby z zaniżoną samooceną. Jednakże istnieje coś takiego jak nadmierna pewność siebie, która charakteryzuje się zbyt dużą wiarą we własne możliwości, co z kolei może przybierać formę zarozumiałości. Warto jednak pamiętać, że w większości przypadków trudno jednoznacznie taką granicę wyznaczyć, a niesłusznym oskarżeniem, możemy kogoś tylko skrzywdzić. Nadmierna pewność siebie związana jest z nieadekwatną oceną samego siebie. Może się to objawiać podejmowaniem zadań i wyzwań, co do których nie mamy kompetencji, a także przekonaniem o własnej nieomylności.

Jak wspierać dziecko w budowaniu pewności siebie?

Budowanie poczucia własnej wartości jest procesem, który rozpoczyna się już od dzieciństwa. Dlatego też jeśli jesteśmy rodzicami, to powinniśmy mieć świadomość tego, jak ważną rolę pełnimy w życiu dziecka. Nasze słowa i zachowania mogą wpływać na rozwój psychiczny naszego dziecka, a także rzutować na jego życie, w tym również dorosłe. Warto jednak pamiętać, że jeśli sami mamy zaniżoną samoocenę, to może nam być trudno wspierać dziecko w budowaniu poczucia wartości. Oto co jednak możemy, a nawet powinniśmy robić:

• Celebrowanie sukcesów dziecka - każdy nawet najmniejszy sukces warto odpowiednio świętować, podkreślając, że zawdzięcza ono go swojej ciężkiej pracy i wysiłkowi (np. dostanie dobrej oceny ze sprawdzianu z przyrody jest efektem jego nauki, a nie tego, że np. sprawdzian był bardzo łatwy).
• Traktowanie porażek jako lekcji – każdemu dziecku zdarzają się niepowodzenia, jednak nie należy przykładać do nich szczególnej uwagi i rozkładać je na czynniki pierwsze.
• Dawanie przykładu swoim zachowaniem – warto pokazywać, że sami mamy wysokie poczucie wartości poprzez np. umiejętność cieszenia się z sukcesów, a także przyjmowanie komplementów.
• Nigdy nie wątpić w decyzje i zachowanie – nigdy nie należy podważać zdania swojego dziecka, mówić mu, że nie powinien podejmować wysiłku, ponieważ jest z góry skazany na porażkę.
• Zachęcanie do samodzielności – dziecko powinno mieć pewność, że ma kompetencje do tego, by radzić sobie z problemami i przeciwnościami losu.
• Zachęcanie do rozwijania własnych kompetencji i poznawania świata – warto pokazywać dziecku, że uczenie się nowych rzeczy może nie tylko pomóc w życiu, ale także sprawiać frajdę.
• Oferowanie pomocy – dzieci powinny uczyć się samodzielnego radzenia z przeciwnościami losu, ale jednocześnie powinny czuć, że stanowimy dla nich wsparcie i zawsze może się do nas zwrócić o pomoc (bez względu na czas i okoliczności).