Obrzydzenie to jedna z najbardziej pierwotnych emocji. O czym informuje nas obrzydzenie i jak sobie z nim poradzić?

W tym artykule:

1. Czy obrzydzenie to emocja?
2. Dlaczego czujemy obrzydzenie?
3. Objawy obrzydzenia
4. Skutki obrzydzenia
5. Jak poradzić sobie z obrzydzeniem?

Obrzydzenie to przykład bardzo ambiwalentnej emocji, która z jednej strony powstrzymuje nas przed wpakowaniem się w tarapaty, z drugiej, jeśli nie przerobimy jej w konstruktywny sposób, może otworzyć drzwi dla lęku. Wyjaśniamy, skąd się bierze, jakie niesie ze sobą zagrożenia i co można zrobić, aby ich uniknąć.

Czy obrzydzenie to emocja?

Obrzydzenie to silne uczucie niechęci, odraza. Jego synonim jest słowo wstręt, którego częściej używa się w literaturze opisującej emocje podstawowe. W praktyce słowa te oznaczają to samo. Zaliczenie obrzydzenia do krótkiej listy najbardziej pierwotnych emocji może dziwić. Warto jednak zdać sobie sprawę z tego, że odczuwanie go, było jedną z kluczowych kwestii, która pomogła przetrwać naszym przodkom, a i obecnie pełni ono bardzo ważną funkcję.

Poniżej omawiamy wszystkie elementy definicji emocji podstawowych, które spełnia wstręt.

1. Obrzydzenie ma znaczenie adaptacyjne – dzięki niemu bez problemu unikamy np. zepsutego jedzenia lub wydzielin, które mogą przenosić choroby.
2. Obrzydzenie łatwo zauważyć na twarzy po zmarszczonym nosie oraz okolicy oczu i wykrzywionych ustach.
3. Mimo różnic kulturowych obrzydzenie jest odczuwane tak samo przez przedstawicieli wszystkich kultur, a ekspresja twarzy jest uniwersalna i łatwa do rozpoznania.
4. Jest ono intensywnym przeżyciem, ale zazwyczaj trwa krótko. Odczuwane dłużej, zintelektualizowane, może przekształcić się np. w niechęć lub niesmak.
5. Obrzydzenie jest również emocją stosunkowo łatwą do rozpoznania, o ile nie przykryjemy go innymi uczuciami, lub nie zaczniemy go wypierać.

O czym informuje nas wstręt? Podsumowując, stanowi on dla nas sygnał, że obiekt, osoba lub sytuacja, w której się znajdujemy, może być potencjalnie niekorzystne dla naszego zdrowia.

Zobacz także:

Negatywne emocje nie muszą odbierać ci sił. Jak wyrażać negatywne emocje w konstruktywny sposób?

Negatywne emocje wywołują dyskomfort, ale są wpisane w ludzkie doświadczenie. Chociaż nikt nie lubi ich odczuwać, mają one znaczenie adaptacyjne i pomagają w przezwyciężaniu tymczasowych trudności. Co powoduje negatywne emocje? Ich rozpoznanie pomaga w poradzeniu sobie z nimi w zdrowy i zrównoważony sposób.

Dlaczego czujemy obrzydzenie?

Obrzydzenie, czy też wstręt, można odczuwać na wiele sposobów i wywołane może ono być na skutek różnych zdarzeń.

1. Obrzydzenie może być wywołane najprostszymi doznaniami zmysłowymi, jak widok krwi, dotknięcie robaka, obrzydliwy zapach, dźwięk, który wytrąci nas z równowagi lub spróbowanie zepsutego jedzenia.
2. Zachowania innych osób, które łamią społecznie uznawane tabu, zwłaszcza jeśli kojarzą nam się one jako niehigieniczne, np. publiczne załatwianie potrzeb fizjologicznych.
3. Wstręt mogą wywoływać w nas obiekty, osoby, lub zjawiska, które mogą narazić nas za zarażenie się chorobą. Może to być np. natknięcie się na martwe zwierzę na spacerze w lesie, kontakt z osobą z chorobą zakaźną skóry itp.
4. Obrzydzenie może być również spowodowane kontaktem z brudem. Możemy czuć je, gdy sami się ubrudzimy, gdy znajdujemy się w towarzystwie kogoś brudnego lub gdy trafiliśmy do brudnej przestrzeni, która, nawet podświadomie wywołuje w nas lęk przed chorobą.
5. Niektóre owady, gryzonie, płazy, szkodniki, czy innego rodzaju istoty mogą powodować obrzydzenie, które może, ale nie musi, być uzasadnione ewolucyjnie. Tego typu wstręt często powiązany jest fobią specyficzną konkretnej osoby.
6. Widok ran, złamań, kontuzji, lub innych mechanicznych uszczerbków na zdrowiu u ludzi o słabszych nerwach wywołuje objawy obrzydzenia.
7. Obrzydzenie w sensie nieco bardziej metaforycznym, możemy odczuwać do osób, które z jakiegoś powodu szczególnie zaszły nam za skórę.
8. Czasem możemy czuć je też do samych siebie z powodu swojego wyglądu, zachowania, lub stanu, w jakim się znajdujemy, np. gdy nie akceptujemy swojej choroby, prześladuje nas poczucie winy lub czujemy się zaniedbane.

Pamiętaj, że opisane wyżej sytuacje przedstawiają najczęstsze okoliczności, w których pojawić może się obrzydzenie. Twój osobisty zestaw powodów, dla których je czujesz, może być zupełnie inny. Aby być w stanie dogłębnie zrozumieć, co wywołuje je w twoim wypadku, należy nauczyć się, jak skutecznie je rozpoznawać.

Zobacz także:

Frustracja to często ważny sygnał ostrzegawczy. Kiedy pojawia się frustracja i jak z nią walczyć?

Frustracja jest emocjonalnym odbiciem tego, jak wygląda otaczająca nas rzeczywistość. Pojawia się w wyniku trudnych do rozwiązania problemów. Zazwyczaj towarzyszą jej różnego rodzaju objawy, na przykład bezsenność lub brak apetytu. Aby pozbyć się tego przytłaczającego uczucia, najważniejsze jest zlokalizowanie jego źródła. Zobacz, co najczęściej powoduje frustrację oraz jak sobie z nią poradzić.

Objawy obrzydzenia

Rozpoznanie obrzydzenia jest kluczowe, aby zrozumieć, co konkretnie sprawia, że je odczuwamy oraz ocenić, czy jest ono zasadne, czy może raczej jest wynikiem fobii lub lęku, które utrudniają nam życie. W skutecznym rozpoznaniu tej emocji pomóc mogą ci narzędzia, które nauczą cię wychwytywać twoje indywidualne objawy. Należy do nich na przykład koło emocji lub dziennik, w którym będziesz trenować pisanie intuicyjne.

Psychiczne objawy obrzydzenia

• zwiększona wrażliwość na bodźce sensoryczne, np. zapachy czy smak;
• pojawienie się lęku, złości lub irytacji – zależnie od okoliczności i indywidualnych preferencji;
• nagły wyrzut hormonów stresu;
• wywołanie reakcji walki lub ucieczki;
• chęć unikania obiektu obrzydzenia;
• nadwrażliwość emocjonalna w postaci wyczulenia na bodziec wywołujący obrzydzenie (może prowadzić nawet do wykształcenia zaburzeń lękowych);
• trauma spowodowana wydarzeniem, które wywołało nasze obrzydzenie, która może być dla nas ciężarem w przyszłości.

Fizyczne objawy obrzydzenia

• charakterystyczny grymas obrzydzenia pojawiający się na twarzy;
• zasłanianie się rękoma;
• silna potrzeba odwrócenia wzroku;
• mdłości, wymioty;
• gęsia skórka;
• uderzenia ciepła lub gorąca;
• bezdech;
• uczucie słabości, wrażenie, że możemy zaraz stracić przytomność.

Zobacz także:

Rozczarowanie – czym jest i dlaczego jest nam potrzebne? Jak poradzić sobie z rozczarowaniem?

Rozczarowanie to przytłaczające uczucie, które czasami pojawia się w życiu każdego z nas. Może dotyczyć bardzo wielu aspektów – od relacji z bliskimi osobami aż po płaszczyznę zawodową. Rozczarowanie jest potrzebne, aby uświadomić sobie faktyczny stan rzeczy. Jak je rozpoznać? Istnieją sposoby, które pomogą uporać się z rozczarowaniem. Dzięki nim odzyskasz spokój i znów poczujesz satysfakcję.

Skutki obrzydzenia

Choć obrzydzenie jest, jak wyjaśniliśmy wcześniej, ważną emocją, która ma ogromne znaczenie w procesie adaptacji, to aby spełniło swoją funkcję, wystarczy, że będziemy odczuwać je przez krótki moment. Czasem zdarza się jednak, że zajmie ono szczególnie silną pozycją w naszej psychice, nie chcąc odpuścić jeszcze długo po zniknięciu bodźca. Tego typu sytuacje nie są korzystne dla naszego komfortu, a w dłuższej perspektywie mogą nieść ze sobą poważne konsekwencje.

Skutki osobiste

• Doświadczanie silnego stresu i dyskomfortu, które w przyszłości mogą prowadzić do zaburzeń psychicznych jak depresja lub stany lękowe.
• Pogorszenie się jakości życia lub permanentne zmęczenie z powodu ciągłego monitorowania otoczenia w obawie przed wystąpieniem bodźca, który wywołuje nasze obrzydzenie.
• Współwystępowanie innych silnych emocji jak strach, gniew czy bezsilność wobec bodźca, które w efekcie może być męczące lub konfundujące.

Skutki społeczne

• Izolacja od otoczenia, unikanie wychodzenia z domu, a tym samym osłabienie się naszych więzi społecznych może być wynikiem usilnego unikania sytuacji, w których pojawić może się coś, co wywołuje obrzydzenie.
• Wyżej opisane sytuacje mogą powodować konflikty, a samo uczucie obrzydzenia może nie spotkać się ze zrozumieniem ze strony otoczenia, prowadząc tym samym do ostracyzmu.
• W zaawansowanej postaci może prowadzić to do trudności ze znalezieniem pracy lub partnera.

Jak poradzić sobie z obrzydzeniem?

Uwalnianie emocji nie jest zadaniem prostym, ale zdecydowanie warto spróbować. Jeśli odczuwasz obrzydzenie zbyt intensywnie czy zbyt długo, może to być alarmujący sygnał świadczący o tym, że warto podjąć kroki, które pozwolą ci w końcu odetchnąć pełną piersią.

1. Spróbuj zrozumieć, co dokładnie wywołuje twoje obrzydzenie? Być może okaże się, że jest to związane z jakimś lękiem, lub wynika z nieprzepracowanej traumy? Czasami już samo zauważenie, skąd wywodzi się dane uczucie, jest niezwykle uwalniające.
2. Staraj się budować tolerancję na bodziec, który wywołuje w tobie obrzydzenie. Choć może wydawać się to koszmarne, kiedy słyszysz o tym po raz pierwszy, pamiętaj, że ostatecznym celem jest uwolnienie się od tej trudnej emocji.
3. Zrozumiałe jest, że możesz mieć opory przed podjęciem się tego samodzielnie. W takiej sytuacji warto rozważyć udanie się na terapię ekspozycyjną, w ramach której przejdziesz przez ten proces pod okiem terapeuty.
4. Często skuteczna jest też klasyczna terapia poznawczo-behawioralna, która nauczy cię identyfikować źródła lęku oraz da narzędzia, które pomogą ci go rozbroić.
5. Skuteczne będzie również sięgnięcie po techniki relaksacyjne. W walce z trudnymi emocjami dobrze sprawdzą się medytacja, mindfulness oraz bycie uważnym i czułym na swoje potrzeby.
6. Pracuj nad zmianą swojego myślenia. Czasem nadmierne obrzydzenie wynika ze schematów myślowych, jakich nauczyliśmy się w przeszłości. Jeśli czujesz, że nie są one dla ciebie wzmacniające, możesz spróbować przeformułować swoje myśli, a tym samym zmienić sposób postrzegania świata wokół siebie.