Autosabotaż – jak rozpoznać i zrozumieć wroga w swoje

1. Czym jest autosabotaż? Definicja i przykłady
2. Najczęstsze formy autosabotażu
3. Dlaczego się sabotujemy? Przyczyny psychologiczne
4. Jak prokrastynacja łączy się z autosabotażem?
5. Kobiety a autosabotaż – skąd bierze się presja?
6. Jakie są skutki autosabotażu dla naszego życia?
7. Jak wyjść z pułapki autosabotażu?

Autosabotaż to zjawisko, które dotyka wielu z nas. Choć może przybierać różne formy, łączy je jedno – wszystkie działania sabotują nasze własne cele i wartości. Czasami zdarza się to sporadycznie, ale niektórzy regularnie podejmują decyzje i wybory, które prowadzą do negatywnych konsekwencji. Prokrastynacja, uzależnienia, nadużywanie substancji, a nawet samookaleczanie to jedne z najbardziej powszechnych przykładów autosabotażu. Skąd jednak bierze się ta tendencja i jak można ją przełamać?

Czym jest autosabotaż? Definicja i przykłady

Autosabotaż to wszystkie działania, które w dłuższej perspektywie szkodzą naszym interesom, choć w pierwszej chwili mogą wydawać się pomocne. Edward Selby, jeden z ekspertów badających to zjawisko, definiuje autosabotaż jako zachowania, które zamiast rozwiązywać problemy, tworzą nowe. "Każdy z nas czasem to robi", mówi Selby, podkreślając, że niektórzy jednak regularnie „strzelają sobie w stopę”.

Przykładem może być jedzenie dla poprawy nastroju, które wydaje się skuteczne w krótkiej perspektywie, ale ostatecznie prowadzi do problemów z wagą i zdrowiem. Inne powszechne formy autosabotażu to nadużywanie leków, alkoholu, a także zakupy ponad stan. Mimo że początkowo przynoszą ulgę, z czasem negatywne konsekwencje przewyższają chwilowe korzyści.

Najczęstsze formy autosabotażu

Autosabotaż przybiera różne formy w zależności od osoby. Do najczęstszych z nich należą:

• prokrastynacja – zwlekanie z realizacją zadań, co prowadzi do niepotrzebnego stresu i straty czasu.
• nadużywanie substancji – jak alkohol i narkotyki, które początkowo pomagają uciec od trudnych emocji, ale z czasem wywołują jeszcze większe problemy.
• samookaleczanie – szczególnie wśród młodych ludzi, którzy próbują radzić sobie z emocjonalnym bólem poprzez fizyczne cierpienie.

Każde z tych zachowań ma jeden wspólny mianownik: wydaje się, że pomaga w unikaniu trudnych emocji, ale w rzeczywistości prowadzi do jeszcze większych komplikacji w życiu.

Dlaczego się sabotujemy? Przyczyny psychologiczne

Jedną z głównych przyczyn autosabotażu jest reakcja na „kaskady emocjonalne” – silne, skumulowane emocje, które potrafią nas przytłoczyć. Aby uciec od tych trudnych emocji, ludzie często sięgają po środki, które chwilowo przynoszą ulgę, jak jedzenie, alkohol czy samookaleczanie. Selby podkreśla, że fizyczne odczucia mogą czasowo oderwać nas od niepokojących myśli, ale na dłuższą metę te zachowania są szkodliwe.

Dodatkowo autosabotaż często wynika z błędnych przekonań. Na przykład wiele osób uważa, że wyładowanie gniewu, np. krzyczenie, pomoże się go pozbyć. Badania Brada Bushmana pokazują jednak, że takie działania tylko podsycają emocje. "Wyładowywanie złości przypomina używanie benzyny do ugaszenia ognia – tylko podsyca płomień" – twierdzi badacz.

Jak prokrastynacja łączy się z autosabotażem?

Prokrastynacja, czyli odkładanie zadań na później, to jedna z najczęstszych form autosabotażu. Timothy Pychyl, ekspert od prokrastynacji, zwraca uwagę, że jest to „luka między intencją a działaniem, którą sami tworzymy”. Problem polega na tym, że nie podejmujemy działań, które mogłyby poprawić naszą sytuację, zamiast tego znajdujemy kolejne wymówki, by opóźniać zadania.

Prokrastynacja wynika często z niechęci do trudnych zadań, ale także z braku jasno określonych celów. Ludzie sabotują siebie, kiedy deklarują, że zrobią coś „później” lub „jutro”, nie precyzując, kiedy dokładnie zaczną działać. Jak zauważa Pychyl, "problem jest natury emocjonalnej", ponieważ chociaż intelektualnie wiemy, co powinniśmy zrobić, brak nam ochoty, by to wykonać.

Kobiety a autosabotaż – skąd bierze się presja?

Autosabotaż często dotyka kobiety, zwłaszcza w kontekście ich własnej samooceny i oczekiwań społecznych. Psycholożka Heidi Grant Halvorson zauważa, że kobiety chwalone w dzieciństwie za inteligencję mogą popadać w pułapkę, w której nieustannie muszą udowadniać swoje zdolności. „Kiedy boimy się, że ktoś nie dostrzeże naszych zdolności, uciekamy się do autosabotażu, wycofując się z wyzwań”, mówi Halvorson.

W efekcie nadmierna skromność i brak wiary w siebie mogą prowadzić do działań, które sabotują rozwój kariery, relacji czy realizację celów życiowych. Takie osoby nie tylko nie osiągają swoich zamierzeń, ale także wzmacniają stereotypy dotyczące kobiecej słabości i niekompetencji.

Jakie są skutki autosabotażu dla naszego życia?

Autosabotaż może mieć daleko idące konsekwencje zarówno dla zdrowia psychicznego, jak i fizycznego. Osoby, które regularnie angażują się w autosabotaż, często doświadczają:

• spadku samooceny,
• problemów zdrowotnych związanych z nadużywaniem substancji,
• konfliktów w relacjach z bliskimi,
• niezrealizowanych celów życiowych,
• depresji i lęku.

Wszystkie te skutki sprawiają, że autosabotaż tworzy błędne koło – negatywne emocje prowadzą do szkodliwych działań, które z kolei potęgują te emocje.

Jak wyjść z pułapki autosabotażu?

Pierwszym krokiem w walce z autosabotażem jest zrozumienie, kiedy i dlaczego to robimy. Selby sugeruje prowadzenie dziennika emocji, w którym zapisujemy, jakie sytuacje wywołują w nas stres i jak na nie reagujemy. „Zachowania autosabotujące są wynikiem błędnych przekonań”, twierdzi Selby, dlatego tak ważne jest ich zidentyfikowanie.

Zamiast unikać trudnych emocji, warto zastąpić autosabotaż zdrowszymi mechanizmami. Fizyczna aktywność, nowe hobby, rozmowy na neutralne tematy to tylko niektóre z metod, które mogą pomóc w oderwaniu się od problemów. Jednak kluczem do sukcesu jest systematyczność. „Autosabotaż to wyuczony model”, mówi Selby. Dlatego potrzebujemy planu, który pozwoli nam na stałe wprowadzić zdrowe nawyki do naszego życia.

Przykłady słynnych osób, które przezwyciężyły autosabotaż

Autosabotaż dotyka nie tylko zwykłych ludzi, ale także znane osobistości, które mimo ogromnego sukcesu potrafiły same sobie zaszkodzić. Niektórzy z nich jednak zdołali przezwyciężyć swoje destrukcyjne tendencje i odbudować swoje życie oraz karierę. Oto kilka inspirujących przykładów:

Mark Twain

Mark Twain, jeden z najsłynniejszych pisarzy wszech czasów, pomimo literackiego talentu miał ogromne problemy z zarządzaniem swoimi finansami. Dochody z jego najsłynniejszych dzieł, takich jak „Przygody Tomka Sawyera” i „Przygody Hucka Finna”, przeznaczył na ekstrawaganckie życie i inwestycje, które okazały się nietrafione – jak choćby inwestycja w przestarzałą technologię drukarską. W efekcie Twain popadł w bankructwo. Mimo tego, zamiast się poddać, zorganizował światowe tournée z wykładami, które pozwoliło mu spłacić długi i przywrócić jego dawną sławę.

Winston Churchill

Winston Churchill, brytyjski premier i mąż stanu, przez lata zmagał się z politycznymi klęskami. Choć zyskał uznanie za przewidywanie wybuchu I wojny światowej i przygotowania Anglii na nadchodzący konflikt, klęska w bitwie morskiej w 1915 roku pozbawiła go władzy. Był wyśmiewany, kiedy publicznie ostrzegał przed zagrożeniem ze strony Niemiec. Jednak, gdy w 1939 roku rozpoczęła się II wojna światowa, jego przewidywania okazały się trafne, a on został premierem i zapisał się w historii jako ten, który podtrzymywał Brytyjczyków na duchu w najczarniejszych momentach wojny.

Martha Stewart

Martha Stewart, ikona amerykańskiego stylu życia, w 2004 roku została skazana za defraudację papierów wartościowych oraz utrudnianie działania wymiaru sprawiedliwości. Groziło jej całkowite zniszczenie kariery oraz upadek jej medialnego imperium. Jednak po wyjściu z więzienia w 2005 roku, Stewart nie tylko zdołała odbudować swoją firmę, ale także odzyskała status „domowej bogini” Ameryki, a jej firma Omnimedia zaczęła przynosić zyski.

Artykuł opracowany na podstawie tekstu A: Edward Selby, Timothy Pychyl, Hara Estroff Marano, Adi Jaffe, przedruk z Psychology Today. Reprinted from Psychology Today, 2011 Sussex Publishers. Distributed by Tribune Media Services zamieszczonego w magazynie Focus Coaching [ 1/2012]