Wszystkich Świętych. Jaka jest historia święta i od kiedy jest obchodzone w Polsce? Poznaj zwyczaje związane z tym szczególnym dniem

W tym artykule:

1. Kiedy jest Wszystkich Świętych: dokładna data
2. Wszystkich Świętych a Dzień Zaduszny: co łączy i różni oba święta?
3. 1 listopada Wszystkich Świętych: zwyczaje i tradycje
4. Jaka jest historia Wszystkich Świętych?
5. Wszystkich Świętych: cytaty

Kiedy jest Wszystkich Świętych: dokładna data

Uroczystość Wszystkich Świętych obchodzona jest 1 listopada. Jest to kościelne święto stałe, a więc każdego roku jest obchodzone w tym samym czasie. Taka sama zasada nieruchomej daty dotyczy Zaduszek, czyli Święta Zmarłych, które ma miejsce następnego dnia – 2 listopada. Mimo że w oba te dni wspominani są zmarli, istnieje pomiędzy nimi znacząca różnica.

Wszystkich Świętych a Dzień Zaduszny: co łączy i różni oba święta?

Wszystkich Świętych i Zaduszki są dniami, w których wspomina się osoby zmarłe. 1 listopada w kościołach katolickich odprawiane są msze, które podkreślają wiarę w obcowanie świętych. Wierni modlą się w intencji tych, którzy zostali zbawieni i są uznawani za świętych. Udział w nabożeństwie w tym dniu jest obowiązkowy, a podczas eucharystii wspomina się zarówno świętych oficjalnie kanonizowanych, jak i wszystkich zmarłych, którzy już osiągnęli stan świętości przed Bogiem.

Święto to jest okazją do modlitw, w których za wstawiennictwem świętych można prosić o łaskę zbawienia zarówno dla siebie, jak i zmarłych krewnych. Okres Wszystkich Świętych otwiera szczególny czas refleksji nad przemijaniem, śmiercią i życiem wiecznym, kierując naszą uwagę na tych, którzy odeszli.

Bezpośrednio po Wszystkich Świętych obchodzone są Zaduszki, czyli Święto Zmarłych, przypadające na 2 listopada. To dzień poświęcony pamięci o zmarłych, którzy jeszcze nie dostąpili pełnego zbawienia i przebywają w czyśćcu. Wspomina się wtedy dusze wiernych zmarłych, prosząc o ich rychłe przejście do życia wiecznego.

W 2024 roku Wszystkich Świętych wypada w piątek, zaś Święto Zmarłych w sobotę.

Czy we Wszystkich Świętych jest wolne?

Dzień Wszystkich Świętych jest ustawowo dniem wolnym od pracy i nauki. Oznacza to, że tego dnia osoby zatrudnione nie idą do pracy, zaś studenci oraz uczniowie są zwolnieni z lekcji i zajęć na uniwersytetach. Wszystkich Świętych jest jednym z 13 dni świątecznych oznaczonych tzw. czerwoną kartką. W czasie ich trwania wszyscy są zwolnieni z wykonywania codziennych służbowych obowiązków. Czas ten ma być poświęcony na odpoczynek i oddanie się refleksjom. Fakt, że Wszystkich Świętych jest dniem wolnym, oznacza również to, że sklepy i galerie handlowe pozostają nieczynne. Tego dnia otwarte są za to m.in.: stacje benzynowe, apteki, kwiaciarnie, punkty pocztowe oraz sklepy znajdujące się na dworcach oraz lotniskach.

Inaczej sprawa przedstawia się w przypadku 2 listopada. Dzień Zaduszny nie jest dniem wolnym ustawowo.

1 listopada Wszystkich Świętych: zwyczaje i tradycje

Choć 2 listopada jest dniem poświęconym pamięci bliskich zmarłych, wiele osób odwiedza cmentarze już 1 listopada. Wynika to z faktu, że Wszystkich Świętych jest dniem wolnym od pracy, co umożliwia ludziom czas na wizyty na grobach, przystrojenie ich kwiatami, zapalenie zniczy i modlitwy za zmarłych.

Modlitwy na dzień Wszystkich Świętych

Według tradycji katolickiej w dniu Wszystkich Świętych organizowane są msze święte w intencji zmarłych, które odbywają się w kościołach oraz na cmentarzach. Ważnym elementem nabożeństwa jest Litania do Wszystkich Świętych, która należy do najstarszych litanijnych modlitw kościoła, wspominanie katolickich świętych i modlitwy za ich wstawiennictwem oraz śpiewanie pieśni na Wszystkich Świętych.

Znanym katolickim zwyczajem jest również wypisywanie na kartkach imion zmarłych, za które odmawiane są modlitwy błagalne. Zazwyczaj ma to miejsce w okresie od 1 do 8 listopada, czyli przez oktawę uroczystości Wszystkich Świętych. Ten rodzaj wstawiennictwa za zmarłymi nazywany jest wypominkami. Mogą one być odmawiane w kościele bądź na cmentarzu przed mszą. Zwykle w tym przypadku wierni i duchowny odmawiają również wspólnie modlitwę różańcową.

Aby pomóc im w szybszym odkupieniu grzechów, wierni kościoła mogą uzyskać odpust za zmarłych w oktawie uroczystości Wszystkich Świętych, a więc od 1 do 8 listopada. Należy spełnić następujące warunki:

• odwiedzić cmentarz i modlić się za dusze zmarłej osoby;
• pozostać w stanie łaski uświęcającej;
• uczestniczyć we mszy świętej i przyjąć komunię;
• wyzbyć się przywiązania do grzechu;
• odmówić modlitwy: Ojcze nasz oraz Wierzę w Boga;
• pomodlić się w intencji Ojca Świętego.

Dekoracje pomników na Wszystkich Świętych

Podczas Wszystkich Świętych zwyczajowo odwiedza się groby bliskich i czci ich pamięć. Wyrazem przywiązania i tęsknoty za nieżyjącymi członkami rodziny, bądź przyjaciółmi czy znajomymi, jest ozdabianie ich grobów. Co daje zmarłemu znicz? Przede wszystkim jest wyrazem nadziei na odrodzenie i życie wieczne. Podobnie jak wiązanki na Wszystkich Świętych spełnia również funkcje dekoracyjne.

Kwiaty w donicach, wieńce oraz bukiety to również znak przywiązania i oddanie szacunku zmarłym. Kolor kwiatów na Wszystkich Świętych również ma niebanalne znaczenie. Mogą one symbolizować:

• miłość,
• tęsknotę,
• szacunek,
• wielki smutek,
• oddanie.

Niektóre kolory i gatunki kwiatów na grób sprawdzą się, gdy chcemy upamiętnić śmierć kogoś, kto zginął nieoczekiwanie bądź w młodym wieku. Podczas gdy inne będą lepiej prezentować się na grobie osoby starszej, która cieszyła się wielkim autorytetem za życia. Najpopularniejszymi kwiatami cmentarnymi w Polsce są oczywiście chryzantemy.

Świeckie zwyczaje na Wszystkich Świętych

Istnieje bardzo wiele świeckich tradycji, które są związane z dniem Wszystkich Świętych. W gazetach, telewizji oraz internecie można napotkać się na wspomnienia znanych i cenionych osób, które odeszły w przeciągu ostatnich kilku miesięcy. Oprócz tego wiele osób w tym czasie odwiedza symboliczne groby, które mają być upamiętnieniem anonimowych osób, najczęściej żołnierzy poległych w czasie wojny.

Jednym z najbardziej znanych zwyczajów jest zbiórka pieniędzy na renowację starych i zniszczonych grobów. W kwestach na cmentarzach biorą udział wolontariusze. Bardzo często wśród osób zbierających fundusze na odnowienie zabytkowych pomników można spotkać artystów oraz ludzi kultury.

Kwiaty i znicze na Wszystkich Świętych pojawiają się nie tylko na cmentarzach. W tym szczególnym dniu ozdabiane są też tablice pamiątkowe, pomniki oraz inne miejsca pamięci. W ten sposób czci się pamięć osób zasłużonych ojczyźnie.

Istnieje wiele innych przesądów związanych z cmentarzem i uroczystościami upamiętniającymi zmarłych. Uważa się na przykład, że są sposoby, w jakie nie powinno się ozdabiać stroika na dzień Wszystkich Świętych. Ponadto nie należy zakładać niektórych ubrań na cmentarz, co należy do licznych przesądów cmentarnych. Niektórzy wierzą, że w niektórych godzinach nie powinno się przebywać na cmentarzu,by nie zabierać ze sobą złej energii.

Jaka jest historia Wszystkich Świętych?

Dzień 1 listopada, czyli Wszystkich Świętych, jest uroczystym dniem, w którym odwiedzamy groby zmarłych, modlimy się za ich dusze, ozdabiamy nagrobki zniczami i wiązankami kwiatów oraz uczestniczymy w mszach i procesjach cmentarnych. Obrzęd ten ewoluował na przestrzeni wieków, a jego forma i znaczenie z czasem się zmieniały.

Początkowo święto koncentrowało się na oddawaniu czci i wspomnieniu wszystkich męczenników, którzy zginęli za wiarę, co było popularne już w IV wieku. Później znaczenie święta rozszerzono, obejmując także duchownych, takich jak mnisi i papieże. Pierwotnie święto obchodzono w maju, lecz około roku 610 papież Bonifacy IV przeniósł je do nowo powstałego kościoła Najświętszej Maryi Panny i Wszystkich Męczenników, przekształconego z dawnej świątyni pogańskiej.

W roku 731 papież Grzegorz III przeniósł święto z 13 maja na 1 listopada, ze względu na trudności w zapewnieniu żywności pielgrzymom przybywającym do Rzymu w maju. Dzięki tej zmianie pielgrzymi mogli korzystać z jesiennych zapasów.

Kolejna modyfikacja nastąpiła w 837 roku, kiedy papież Grzegorz IV rozszerzył święto, aby upamiętniać nie tylko męczenników i duchownych, ale wszystkich świętych Kościoła.

W Polsce w czasach PRL-u próbowano zmienić nazwę święta na Wszystkich Zmarłych lub Święto Zmarłych, co miało na celu nadanie mu bardziej świeckiego charakteru. Mimo to, 1 listopada pozostał dniem wolnym od pracy.

Wszystkich Świętych: cytaty

Śpieszmy się kochać ludzi, tak szybko odchodzą.

ks. Jan Twardowski

Można odejść na zawsze, by stale być blisko.

ks. Jan Twardowski

Umarłych wieczność dotąd trwa, dokąd pamięcią im się płaci.

Wisława Szymborska

Nic dwa razy się nie zdarza, i nie zdarzy. Z tej przyczyny zrodziliśmy się bez wprawy i pomrzemy bez rutyny.

Wisława Szymborska

Absurdem jest, żeśmy się urodzili, i absurdem, że umrzemy.

Jean-Paul Sartre

Treść artykułu opublikowana pierwotnie: 28 października 2023 r.