Zwyczaje wigilijne wprowadzają cudowny, świąteczny klimat. Sprawdź, czy znasz je wszystkie

W tym artykule:

1. Skąd pochodzą zwyczaje wigilijne w Polsce?
2. Wigilijne zwyczaje związane z zasiadaniem do stołu
3. Zwyczaj 12 potraw wigilijnych
4. Ubieranie choinki świątecznej
5. Dzielenie się opłatkiem wigilijnym
6. Wigilijne tradycje i zwyczaje: puste miejsce przy stole
7. Śpiewanie kolęd
8. Sianko wigilijne
9. Zapalanie świecy wigilijnej
10. Szopka bożonarodzeniowa
11. Wręczanie prezentów na Boże Narodzenie
12. Pocałunek pod jemiołą
13. Wigilia: zwyczaje i przesądy o nieszczęściu
14. Łuska karpia w portfelu
15. Wróżby wigilijne o szukaniu miłości
16. Pierwsza gwiazdka

Wigilia to niezwykły czas w roku. Podczas uroczystej kolacji następuje dzielenie się opłatkiem – życzymy sobie wszystkiego, co najlepsze i wybaczamy błędy. Ten dzień ma wiele zwyczajów, które warto znać, by dowiedzieć się więcej o naszych przodkach. Choć nie we wszystkie wierzymy, warto przyjrzeć im się z bliska. Oto najbardziej znane zwyczaje wigilijne.

Skąd pochodzą zwyczaje wigilijne w Polsce?

Dzień wigilijny bogaty jest w zwyczaje, które, jak wierzono, posiadały magiczną moc. Swój rodowód znajdują one w lokalnych, jeszcze przedchrześcijańskich wierzeniach. Termin wigilia pochodzi od łacińskiego vigilia i znaczy czuwanie, nocne czuwanie. Czasownik vigilo, vigilare znaczy tyle co nie spać, spędzać noc na czuwaniu, być przezornym i ostrożnym, troskliwym, pilnować. Ludowy, przedchrześcijański rodowód wielu zwyczajów sprawia, że w sposobach obchodzenia Bożego Narodzenia mieszają się symbole religijne i pogańskie przesądy. Zarówno jedne, jak i drugie nadają tym świętom szczególny koloryt i znaczenie. A wspólnie tworzą wyjątkową tradycję.

Zimowe święta wiążą się z czasem przesilenia zimowego, które przypada około 22 grudnia. Było to wydarzenie szczególnie ważne dla pogan. Od tego momentu noc staje się coraz krótsza, a dzień – dłuższy. Z tymi pradawnymi słowiańskimi wierzeniami związanych jest wiele wigilijnych wróżb. Między innymi ta odnosząca się do sianka pod obrusem. Dawniej gospodarze rozścielali na podłodze siano, by zapewnić sobie pomyślność i okazać szacunek duchom przodków. Z tego pradawnego zwyczaju narodziła się wigilijna wróżba z siankiem i wyciąganiem źdźbła, które wskazywało na pomyślność, miłość lub pecha.

Świadomość tego podwójnego pochodzenia polskich zwyczajów świątecznych pozwala lepiej zrozumieć ich symbolikę i znaczenie. W ten dzień dokładamy szczególnych starań, aby okazywać sobie wzajemnie życzliwość. Wierzymy, że pomoże nam to w podobnej atmosferze przeżyć kolejny rok. Przepowiednie wigilijne, które są reliktem pogańskich rytuałów, wskazują co może spotkać nas w nadchodzących dwunastu miesiącach. Przetrwał też przesąd, że jeśli w wigilijny poranek pierwszym gościem w domu będzie młody chłopiec, przyniesie to szczęśliwy rok. W mniejszym stopniu Polacy pielęgnują tradycję umieszczania w jednym uszku w barszczu grosika – ten, kto na niego trafił, w nadchodzącym roku miał zapewnione szczęście i bogactwo. Niektórzy z nas nadal przechowują w portfelu łuski z wigilijnego karpia, które mają przynieść pomyślność i powodzenie finansowe.

Poznaj najważniejsze zwyczaje i tradycje wigilijne.

Zobacz także:

Oto 4 znaki zodiaku, które zostaną doprowadzone do szału. W święta bliscy dadzą im popalić

Ujawniono aż 4 znaki zodiaku, które zostaną doprowadzone do szału. Wszystko wskazuje na to, że najbliższe święta będą dla nich jednym wielkim utrapieniem.

Wigilijne zwyczaje związane z zasiadaniem do stołu

Wedle zwyczaju znanego jeszcze w dawnej Polsce, zasiadamy do stołu według starszeństwa. Jest to stara tradycja, mająca zapewnić, że pożegnamy się z tym światem właśnie w takiej kolejności. Coraz częściej jednak odchodzi się od niego na rzecz bardziej „zachodniego” sposobu usadzania gości przy stole.

Zwyczaj 12 potraw wigilijnych

W zależności od regionu i tradycji rodzinnych, zestaw wigilijnych potraw jest różny, ale zwyczajowo na stole powinny znaleźć się wszystkie płody ziemi. Podaje się 12 potraw wigilijnych. Ta liczba symbolizuje wszystkich apostołów. Można zmniejszyć liczbę dań, ale wtedy musi być ona nieparzysta, np. dziewięć czy siedem. Polski zwyczaj wigilijny głosi, że spróbowanie każdej potrawy ma zapewnić szczęście przez cały rok. Najpopularniejsze polskie dania na Wigilii to:

• czerwony barszcz z uszkami,
• zupa grzybowa,
• ryba pod różnymi postaciami,
• kutia, pierogi z kapustą i grzybami,
• kulebiak,
• kompot z suszonych owoców.

Warto pamiętać o tym, że nie wszystkie potrawy są odpowiednie dla dzieci (chociażby te przygotowane z grzybów) oraz kobiet w ciąży.

Ubieranie choinki świątecznej

W wielu kulturach drzewo, zwłaszcza iglaste, jest uważane za symbol życia, trwania i płodności. Choinka jest uznawana za jeden z najbardziej popularnych i rozpoznawalnych symboli Bożego Narodzenia.

Jako drzewko bożonarodzeniowe pojawiło się na przełomie XV i XVI wieku. Prawdopodobnie już wcześniej występowało jako rajskie drzewo poznania dobra i zła w misteriach o Adamie i Ewie. Te religijne przestawienia były wystawiane w wigilię Bożego Narodzenia. Do Polski choinkę przenieśli niemieccy protestanci na przełomie XVIII i XIX wieku (w okresie zaborów) i początkowo spotykana była jedynie w miastach. Choinka jako symbol Bożego Narodzenia oznacza odradzanie się. Niegdyś jabłka zawieszane na gałązkach symbolizowały biblijny owoc, orzechy zawijane w sreberka miały nieść dobrobyt i siłę. Papierowe łańcuchy przypominały o zniewoleniu grzechem bądź oznaczały rodzinne więzi.

Dzielenie się opłatkiem wigilijnym

Opłatek wigilijny rozpoczyna odświętną ucztę i symbolizuje pojednanie. Zwyczaj łamania się chlebem sięga początków chrześcijaństwa. Dziś opłatkiem dzielą się Włosi, Słowianie, Polacy, Ukraińcy, Litwini, Słowacy i Czesi. W innych krajach ten zwyczaj nie jest znany. W Niemczech na wigilijnym stole króluje sałatka kartoflana, różnego rodzaju pieczone kiełbasy i potrawy z kapusty kiszonej. Niektórzy wierzą, że ten kto pierwszy przełamie się z tobą opłatkiem, będzie w przyszłym roku twoim najlepszym przyjacielem.

Zobacz także:

Nie wpuszczaj tego gościa do domu, bo święta zamienią się w koszmar. Wigilijna wróżba na Nowy Rok

Jak mówi stare przysłowie, jaka Wigilia taki cały rok. I nie chodzi tu o ten, który się kończy, a o ten, który dopiero nadejdzie. Dlatego, aby nie ściągnąć na siebie nieszczęścia, po żadnym pozorem nie wpuszczaj tej osoby do domu. Sprawdź, o czym mówi ta wigilijna wróżba i skąd się wzięła.

Wigilijne tradycje i zwyczaje: puste miejsce przy stole

Wolne miejsce przy wigilijnym stole zostawiamy najczęściej dla samotnego człowieka albo zbłąkanego wędrowca, który tej nocy może zapukać do naszych drzwi. Ale to nie jedyna interpretacja tego wigilijnego zwyczaju.

W wielu domach puste miejsce przy stole wigilijnym jest przygotowywane dla bliskich, który w tym roku odeszli i nie mogą spędzić z nami Wigilii. Z tego samego powodu niektórzy zabierają potrawy wigilijne ze stołu dopiero po pasterce – wierzy się, że podczas gdy rodzina przebywa w kościele, do stołu zasiadają dusze zmarłych.

Śpiewanie kolęd

Początki kolęd sięgają jeszcze czasów rzymskich i początkowo były związane z obchodami święta Kalendae, które od 153 roku przed Chrystusem było oficjalnym początkiem nowego roku kalendarzowego. Z tej okazji Rzymianie wręczali sobie prezenty i śpiewali pieśni. Zwyczaje te zachowały się w tradycji chrześcijańskiej i zostały powiązane z Bożym Narodzeniem. W polskim kościele śpiewanie kolęd zaczyna się w Wigilię i trwa aż do pierwszej niedzieli po 6 stycznia. A czasem nawet do Święta Ofiarowania Pańskiego, obchodzonego 2 lutego. Do najpopularniejszych kolęd w Polsce zalicza się:

• Cichą noc;
• Do szopy, hej pasterze;
• Bóg się rodzi;
• Wśród nocnej ciszy;
• Przybieżeli do Betlejem;
• Pójdźmy wszyscy do stajenki;
• Lulajże Jezuniu.

Sianko wigilijne

Ten stary polski zwyczaj wywodzi się jeszcze z czasów pogańskich, ale od wieków jest związany z tradycją chrześcijańską. Siano na wigilijnym stole pojawia się na pamiątkę stajni, która była miejsca narodzin Chrystusa. Oprócz włożenia go pod obrus, na wielu polskich wsiach w dniu Wigilii w kącie ustawiano też snop siana lub rozsypywano słomę na podłodze. Po kolacji wigilijnej nadchodziła pora na wróżbę. Trzeba wyciągnąć jedno źdźbło ze snopka lub spod obrusa.

A co zrobić z siankiem wigilijnym? Dawniej gospodarz podawał go zwierzętom w zagrodzie. Współcześnie wiele osób decyduje się na to, aby je zakopać bądź spalić. Warto pamiętać o tym, aby zachować przy tym należytą ostrożność.

Zapalanie świecy wigilijnej

Stawianie i zapalanie świecy na stole wigilijnym to zwyczaj, który narodził się w Holandii. W uroczysty wieczór przed wejściem do każdego domu ustawiano lampion, często bogato zdobiony. Czasem zamiast niego zaczęto wykorzystywać zwykłą świecę. Światło miało być znakiem zaproszenia Marii i Józefa do rodziny, aby Jezus narodził się w każdym domu. Oświetlało więc drogę i zapraszało gości.

Zobacz także:

Przewrócona choinka zwiastuje kłopoty. Ale jest 1 sposób, by pozbyć się pecha

Przewrócona choinka zwiastuje kłopoty i przyciąga złą energię. Jednak istnieje sprawdzony sposób, by zmienić bieg przyszłości i to za pomocą tylko 1 składnika.

Szopka bożonarodzeniowa

Zwyczaj ustawiania z figurek sceny Bożego Narodzenia, zwanej szopką, lub chociaż samego żłobka z sianem i leżącą w nim figurką Dzieciątka, sięga XIII wieku. Pozwala wyobrazić sobie miejsce narodzenia Jezusa. Szopka świąteczna ustawiana jest zazwyczaj pod choinką lub w innym widocznym miejscu w domu. Figurki do szopki przedstawiają:

• Józefa i Maryję;
• Dzieciątko Jezus;
• Trzech Mędrców ze Wschodu;
• Gwiazdę Betlejemską;
• Anioły;
• Pastuszków oddających hołd Jezusowi;
• Osłów, Wołów i Owiec.

Wręczanie prezentów na Boże Narodzenie

Zwyczaj obdarowywania się upominkami wywodzi się prawdopodobnie od rzymskich Saturnaliów – święta ku czci Słońca. W Niemczech, zależnie od regionu, prezent na święta Bożego Narodzenia, przynosi Christkind (Dzieciątko Jezus) lub Święty Mikołaj w towarzystwie diabła, który próbuje bić dzieci rózgą. W Rosji i na Białorusi odpowiednikiem Mikołaja jest Dziadek Mróz, a we Włoszech - wiedźma Befana. W Polsce prezent na Boże Narodzenie przynosi święty Mikołaj, zostawiając je w wigilijny wieczór pod choinką.

Pocałunek pod jemiołą

Całowanie pod jemiołą to niezwykle romantyczny gest. Może zagwarantować szybki ślub – albo szeroko rozumianą pomyślność (szczególnie jeśli jemioła ma przynajmniej trzy gałązki, obowiązkowo z białymi owocami). Jednym z najbardziej popularnych wierzeń jest przekonanie, że jaka Wigilia, taki cały rok. Dlatego warto okazywać sobie miłość i przyjaźń oraz wystrzegać się kłótni. Nie należy też celowo unikać pocałunków pod jemiołą, gdyż to z kolei może sprowadzić nieszczęście. Jemioła na święta to także piękna dekoracja. A co zrobić z rośliną po świętach? Najlepiej ją zasuszyć i wyrzucić dopiero przed następnymi świętami. Jeśli dla kogoś to zbyt wiele czasu, można pozbyć się jemioły w święto Trzech Króli.

Wigilia: zwyczaje i przesądy o nieszczęściu

Są pewne czynności, których w Wigilię wykonywać nie należy. Zalicza się do nich takie obowiązki, jak:

• pranie;
• szycie;
• pozbywanie się śmieci.

To zwyczaje z dawnych czasów, ale wciąż przekazywane z pokolenia na pokolenie. Wiele osób wierzy, że może to sprowadzić nieszczęście. Jeśli myślisz o zamążpójściu, uważaj też na zamiatanie. Jeden z przesądów na Wigilię głosi, że bezpiecznie jest to robić tylko w kierunku od drzwi, aby nie odganiać od siebie potencjalnych kandydatów.

Łuska karpia w portfelu

Włożona do portfela spowoduje, że w kolejnym roku nie zabraknie pieniędzy, ani nie spotkają cię żadne problemy finansowe. Z tego samego powodu w niektórych domach oprócz sianka, pod obrus wkłada się banknoty. Czasami nawet banknoty są wsuwane pod każdy talerz, co ma zapewnić gościom dobrobyt (i przy okazji jest dla nich symbolicznym podarunkiem). Innym dawnym zwyczajem wigilijnym jest zachowanie ości z karpia i noszenie jej w portfelu. Cel jest taki sam – przyciągnięcie pieniędzy.

Zobacz także:

Te 3 znaki zodiaku odwiedzi duch byłych świąt. Przeszłość upomni się o swoje

Jeszcze przed świętami Bożego Narodzenia do pewnych domów zawita niespodziewany gość. Wskazane 3 znaki zodiaku odwiedzi duch byłych świąt. Przeszłość upomni się o swoje. Los przypomni im trudną prawdę i złe decyzje, ale i pomoże zmienić się na lepsze.

Wróżby wigilijne o szukaniu miłości

Dla osób, które chcą przyciągnąć miłość, istnieje pewna wigilijna wróżba. W tym wyjątkowym dniu trzeba zjeść jabłko i policzyć pestki. Parzysta liczba daje pozytywne przesłanie. Im więcej pestek, tym lepiej. Niezawodny sposób na szybkie zamążpójście, zaręczyny lub przynajmniej poznanie tego kogoś? Wystarczy na wigilijnym stole położyć nożyczki. Można też przed kolacją zająć się ucieraniem maku. A jak zawczasu poznać imię wybranka? Po wieczerzy trzeba wyjść przed dom i pierwszego napotkanego mężczyznę zapytać o imię.

Pierwsza gwiazdka

O której godzinie zaczyna się wigilia? Decyduje o tym pierwsza gwiazdka na niebie. Symbolika gwiazdy jest niezwykle szeroka. A tego wyjątkowego wieczoru to właśnie ona daje sygnał do rozpoczęcia wieczerzy. W rzeczywistości nie jest to jednak gwiazda, tylko ciało niebieskie, które 24 grudnia pojawia się na niebie jako pierwsze. Z reguły jest to planeta Wenus, którą łatwo pomylić z gwiazdą. Wypatruje się jej po zachodniej stronie nieba, tuż po zmroku.

Treść artykułu opublikowana pierwotnie 7 grudnia 2016 roku.