Św. Ireneusz z Lyonu – biskup „oczarowany prawdą”. W jaki sposób kapłan bronił Kościoła?

W tym artykule:

1. Życiorys świętego Ireneusza
2. Kogo i czego patronem jest św. Ireneusz?
3. Jak i kiedy zginął święty Ireneusz?
4. Dokonania Ireneusza – apostoła Galii
5. Dzień św. Ireneusza w Polsce
6. Ikonografia chrześcijańska – św. Ireneusz

Życiorys świętego Ireneusza

Ireneusz urodził się około 140 roku w mieście Smyrna (Azja Mniejsza). Tradycja Kościoła głosi, że młodzieniec był uczniem starszego już św. Polikarpa – biskupa Smyrny i szybko rozpoczął działalność związaną z rozpowszechnianiem wiary chrześcijańskiej na terenach Galii. W tym samym czasie głosiciel słowa bożego nieustannie zdobywał wiedzę z teologii.

W 177 rok Ireneusz wyruszył z misją w stronę Rzymu do Eleuteriusza. Męczennicy wysłali kapłana do papieża z listem, w którym poruszyli kwestie sporne w Kościele. Kiedy okazało się, że w tamtym rejonie miało miejsce okrutne prześladowanie chrześcijan, Ireneusz powrócił do swojego miasta. Uczony wykorzystywał zdobytą wiedzę, aby sprzeciwiać się herezjom, zwalczać gnostyków i bronić prawd Kościoła. Wkrótce otrzymał funkcję administratora, a następnie biskupa Lyonu.

Chociaż tę naukę i wyznanie wiary – jak mówiliśmy – odziedziczył Kościół rozsiany po całym świecie, to jednak strzeże jej pilnie, jakby jeden dom zamieszkiwał; i jednakowo w te prawdy wierzy, jakby miał jedną duszę i jedno serce, i jednozgodnie je głosi i naucza i podaje, jak gdyby miał jedne usta. Choć bowiem na świecie jest wiele niepodobnych do siebie języków, to jednak moc tradycji jest jedna i ta sama. Ani też kościoły założone w Germanii inaczej nie wierzą, ani inaczej nie podają kościoły iberyjskie, ani celtyckie, ani libijskie, ani wschodnie, ani egipskie, ani w środku świata rozmieszczone” — św. Ireneusz, „Przeciw herezjom.

Św. Ireneusz został uznany za teologa systematycznego, którego celem było spójne i logiczne formułowanie systemów doktrynalnych, obejmujących różne dziedziny teologii.

Kogo i czego patronem jest św. Ireneusz?

Św. Ireneusz czuwa nad Lyonem i archidiecezją lyońską. Doktor Kościoła powszechnie został uznany za patrona jedności, a także pokoju. Święty patronuje również parafii w Marsylii i w Częstochowie. Ponadto apostoł Galii troszczy się o filozofów oraz „biskupów odpowiedzialnych za przekazywanie nieskażonej doktrynalnymi błędami wiary katolickiej”.

Jak i kiedy zginął święty Ireneusz?

Najprawdopodobniej biskup zmarł około 202 roku w Lyonie, gdzie również został pochowany. Nie istnieje potwierdzona informacja dotycząca śmierci Ireneusza. Jednak źródła podają, że święty zmarł śmiercią męczeńską za panowania cesarza rzymskiego Septymiusza Sewera, dlatego św. Ireneusz z Lyonu określany jest jako biskup – męczennik. W innej wersji kapłan ginie podczas oblężenia Lyonu, gdy miała miejsca masakra ludności za panowania cesarza Septyma Groźnego. W 1562 roku relikwie świętego zostały zniszczone przez hugenotów.

Dokonania Ireneusza – apostoła Galii

Ireneusz z Lyonu został kanonizowany w 1922 roku przez Benedykta XV. Niewiele wiadomo o dokonaniach duszpasterza jako biskupa. Wiadomo jednak, że to św. Ireneusz jest autorem pojęcia „sukcesja apostolska” (nieprzerwane następstwo biskupów) i zapisku papieży od św. Piotra do Eleuteriusza.

Święty pozostawił po sobie liczne dzieła literackie i listy, które stanowiły o ogromnej wiedzy duchownego oraz przedstawiają sytuację Kościoła w latach 150 – 200 na terenach Azji Mniejszej. Do najpopularniejszych utworów św. Ireneusza można zaliczyć:

• „Przeciw herezjom” – jeden z najważniejszych traktatów teologicznych wczesnego chrześcijaństwa. W tym utworze Ireneusz stawia opór różnym herezjom swojej epoki, szczególnie gnostycyzmowi, który w tamtym czasie był poważnym zagrożeniem dla jedności i ortodoksji chrześcijaństwa. W „Przeciw herezjom" Ireneusz analizuje doktryny i praktyki heretyków, wykazując, w jaki sposób różnią się od prawdziwej wiary apostolskiej. Dzieło św. Ireneusza stanowi nie tylko potępienie herezji, ale także prezentację ortodoksyjnej doktryny chrześcijańskiej, co miało na celu utrzymanie jedności i prawdy w Kościele.
• „Dowód prawdziwości nauki apostolskiej” – zapis teologiczny, w którym święty Ireneusz stara się udowodnić autentyczność i ciągłość nauczania apostołów Jezusa Chrystusa. W swoim dziele autor prezentuje argumenty, opierając się głównie na Piśmie Świętym oraz tradycji Kościoła. Uczony analizuje proroctwa Starego Testamentu, cuda, historię oraz kontynuację tradycji apostolskiej, aby uzasadnić spójność nauczania chrześcijańskiego. "Dowód prawdziwości nauki apostolskiej" służy jako obrona ortodoksyjnej wiary przed herezją.

Napisał pięć ksiąg „Przeciw herezjom”, małe dziełko „Przeciw poganom”, rozprawę „O karności”, następnie „Do brata Marcjana o przepowiadaniu apostolskim”, „Księgę różnych traktatów”, „Do Blasta o schizmie” i „Do Floryna o monarchii, czyli że Bóg nie jest twórcą zła” oraz piękną rozprawę „O ogdoadzie”. Przy końcu tej rozprawy zaznaczył, że żył w okresie bliskim czasom apostolskim, pisząc: „Poprzysięgam ciebie, który przepisujesz tę księgę, przez Pana naszego Jezusa Chrystusa i przez chwalebną Jego paruzję, kiedy będzie sądził żywych i umarłych, ażebyś porównał, gdy przepiszesz, i poprawił to jak najstaranniej według przepisywanego wzoru. I tę usilną prośbę przepisz tak, jak ją znalazłeś w egzemplarzu książki —De Viris Illustribus autor Hieronim.

Dzień św. Ireneusza w Polsce

Wspomnienie liturgiczne świętego Ireneusza z Lyonu obchodzone jest 28 czerwca w Kościele katolickim i 5 września w Kościele prawosławnym. W Dzień św. Ireneusza kapłani przypominają wiernym o ideach biskupa, a przede wszystkim o idei jedności i pokoju. Szczególnym miejscem kultu męczennika nieustanie pozostaje Lyon.

Przeczytaj także:

Święty January – męczennik chrześcijański. „Krew, która nie może doczekać się zmartwychwstania” należy do niego

Święty January nie złożył ofiary pogańskim bożkom, gdy istniała szansa na ocalenie życia. Biskup, o którym niewiele wiadomo, cieszy się największą popularnością w okolicach Neapolu. We włoskim miasteczku znajdują się również cudowne relikwie, o których głośno zrobiło się na całym świecie. Profesor Gastone Lambertini tłumaczy: „Krew św. Januarego to jest skrzep, który żyje i który oddycha: nie jest więc jakąś «alienującą» pobożnością, lecz znakiem życia wiecznego i zmartwychwstania”.

Krótka modlitwa do św. Ireneusza

Boże, Ty sprawiłeś, że święty Ireneusz, biskup, utwierdził prawdziwą naukę i pokój w Kościele, przez jego wstawiennictwo odnów w nas wiarę i miłość, abyśmy dążyli do zgody i jedności. Przez naszego Pana Jezusa Chrystusa. Amen.

Ikonografia chrześcijańska – św. Ireneusz

W ikonografii chrześcijańskiej święty Ireneusz z Lyonu przedstawiany jest w tradycyjnym stroju biskupa rytu rzymskiego. Nierzadko duchowny wyróżnia się prawą dłonią uniesioną delikatnie ku górze. Do głównych atrybutów św. Ireneusza można zaliczyć:

• mitrę,
• pastorał,
• księgę.