Św. Atanazy Wielki – biskup wielokrotnie oskarżany i zawsze uniewinniany. Znienawidzony przez arian, trwał w imię Jezusa

W tym artykule:

1. Kim był św. Atanazy Wielki?
2. Skrócony życiorys Atanazego z Egiptu
3. Jak i kiedy zmarł Atanazy Wielki?
4. Dokonania świętego Atanazego
5. Dzień św. Atanazego w Polsce
6. Ikonografia chrześcijańska – św. Atanazy

Kim był św. Atanazy Wielki?

Święty Atanazy Wielki znany jest również jako Atanazy Aleksandryjski. Chłopiec z pochodzenia był Grekiem, ale urodził się w Aleksandrii. Atanazy sukcesywnie zdobywał wysokie wykształcenie i już jako młodzieniec stał się wielkim uczonym. Mężczyzna żył za czasów okrutnego prześladowania chrześcijan, dlatego niejednokrotnie widział śmierć wyznawców Jezusa Chrystusa.

Tradycja Kościoła głosi, że Atanazy zdecydował się przez pewien czas zamieszkać na pustyni, gdzie bliżej poznał nie tylko św. Antoniego Pustelnika, ale przede wszystkim Boga. Gdy pobożny Grek został diakonem, towarzyszył w najważniejszych wydarzeniach dla Kościoła przy boku biskupa Aleksandra z Aleksandrii (np. sobór nicejski).

Atanazy Wielki na każdym etapie swojego życia uparcie bronił chrześcijaństwa przed herezjami. To on głosząc prawdę, przyczynił się do wygnania herezjarcha przez cesarza Konstantyna I. Jego postawa nie tylko zachęcała niezdecydowanych do Kościoła, ale również rodziła wrogów, buntowników.

Atanazy został wybrany na biskupa Aleksandrii, co nie spodobało się jego nieprzyjaciołom. Kapłan został oskarżony o to, że nieuczciwie obrał wysokie stanowisko i sprzyjał przeciwnikom władcy. Atanazy Wielki – doskonały mówca – szybko i skutecznie odparł zarzuty. Następnie doktor Kościoła usłyszał krzywdzące oskarżenie w sprawie zabicia biskupa Arseniusza, ale sąd ponownie uznał go za niewinnego. Jednak na synodzie w Tyrze, cesarz za namową Euzebiusza z Nikomedii, skazał Atanazego na banicję. To w Trewirze święty spędził kolejne lata. Duchowny otrzymał wolność dopiero po śmierci ówczesnego cesarza.

Atanazy Wielki nie zaznał spokoju. Kolejny raz usłyszał zarzut związany z nieuczciwym objęciem funkcji biskupa. Gdy został uniewinniony, uciekł do Rzymu. Tam Atanazy po raz kolejny uczestniczył w synodzie zwołanym po to, aby ocenić jego postawę i wydawałoby się, że ostatecznie został oczyszczony z zarzutów. Jednak prześladowaniom biskupa nie było końca. Cesarz Konstancjusz II po licznych zebraniach i namowach arian, ogłosił depozycję Atanazego Aleksandryjskiego.

Święty zamieszkał na pustkowiu wraz z innymi mnichami. Nie potrafił żyć bezczynnie, dlatego modlił się i pisał teologiczne dzieła. Po objęciu tronu przez Juliana Apostata, Atanazy po raz kolejny wrócił na stolicę. Od tego czasu biskup jeszcze dwukrotnie został wygnany z kraju. Gdy po raz piąty pojawił się dekret cesarza o rozkazie opuszczenia terenu przez Atanazego, chrześcijański lud wyraził kategoryczny sprzeciw, dlatego pasterz pozostał w Aleksandrii.

Poglądy Atanazego Aleksandryjskiego

Św. Atanazy Wielki słynął z nieustępliwej obrony nauki o Trójcy Świętej i boskości Chrystusa. Jego poglądy silnie opierały się o teologiczną interpretację Pisma Świętego, przyczyniając do kształtowania dogmatów wiary, szczególnie na soborze nicejskim w 325 roku. Atanazy konsekwentnie przeciwstawiał się arianizmowi twierdząc, że Syn Boży jest jednoistotny z Ojcem. Nauki doktora Kościoła dotyczące zbawienia i nadziei chrześcijańskiej miały istotny wpływ na rozwój doktryny kościelnej. Atanazy był również gorącym orędownikiem życia monastycznego i aktywnie dążył do umocnienia autorytetu biskupów w Kościele.

Skrócony życiorys Atanazego z Egiptu

• Atanazy Aleksandryjski urodził się około 295 roku w Egipcie rzymskim.
• W 319 roku mężczyzna został diakonem i sekretarzem biskupa św. Aleksandra.
• W 325 roku Atanazy wziął udział w soborze nicejskim, broniąc wiary chrześcijańskiej przed arianami.
• W 328 roku duchowny został ogłoszony biskupem Aleksandrii.
• W 335 roku Atanazy brał udział w synodzie w Tyrze i pod wpływem swoich przeciwników, został skazany przez cesarza na wygnanie z ojczyzny do Trewiru w Galii.
• W 337 roku zmarł cesarz, a Atanazy odzyskał wolność.
• W 337-350 roku biskup po raz kolejny usłyszał zarzut związany z nieprawidłowym objęciem władzy kościelnej, ale mimo uniewinnienia w 338 roku, został zmuszony uciec z kraju do Rzymu przed swoimi wrogami.
• W 346 roku podczas synodu, Atanazy Aleksandryjski uzyskał oficjalne uniewinnienie i ponownie powrócił do kraju. 40 biskupów zmuszono, aby złożyli niesłusznie oskarżonemu honorarium.
• W roku 353 roku odbył się synod w Arles, a dwa lata później w Mediolanie, gdzie Cesarz Konstancjusz II – przyjaciel arian, potępił chrześcijańską działalność Atanazego i ogłosił jego usunięcie z Kościoła. Duchowny zamieszkał na pustkowiu.
• W 361 roku zmarł cesarz Konstancjusz II, a nowy władca (Julian Apostata) odwołał wszystkie banicje biskupów. Biskup Aleksandrii powrócił do kraju. Po tym czasie Atanazy Wielki jeszcze dwukrotnie został zmuszony opuścić swój teren. Podczas pojawienia się ostatniego dekretu o banicję, lud obronił Atanazego i biskup ostatecznie odzyskał spokój.
• Święty zmarł 2 maja 373 roku w egipskim mieście Aleksandria.

Sprawdź też:

Święty Aleksander I – papież od wody święconej. Co jeszcze wniósł w tradycję Kościoła?

Święty Aleksander I był szóstym biskupem Rzymu od czasu apostołów. Istnieje przekaz, że nawrócił 1500 osób za panowania cesarza Hadriana. W przypadku postaci historycznych związanych ze wczesnym chrześcijaństwem, życiorysy świętych często opierają się na tradycji i legendach, a nie zawsze na pewnych informacjach. Dlatego pontyfikat Aleksandra I to temat, który rodzi wiele pytań i często zależy od interpretacji teologów.

Jak i kiedy zmarł Atanazy Wielki?

Święty Atanazy Wielki zmarł 2 maja 373 roku w Aleksandrii (Egipt). Nieznana jest dokładna przyczyna śmierci duchownego. Jednak wiadomo, że po 45 latach burzliwego okresu biskupstwa, wycieńczony podupadł na zdrowiu. Biskup już w dniu śmierci był czczony przez Kościół katolicki.

Tradycja Kościoła głosi, że Król Baldwin w XII wieku przekazał mnichom z Monte Cassino ramię Świętego jako dar, a od 1806 roku:

• relikwie świętego Atanazego spoczywają w kościele św. Zachariasza,
• czaszka w opactwie benedyktynów w Valvanera,
• ramię w rzymskim kościele pw. św. Atanazego.

Dokonania świętego Atanazego

Święty Atanazy Wielki pozostawił trwałe dziedzictwo w historii chrześcijaństwa jako nieustraszony obrońca wiary i teolog, który poświęcił całe swoje życie dla dobra Kościoła:

• Obrona doktryny nicejskiej – Atanazy odegrał kluczową rolę w obronie nauki nicejskiej podczas sporu arianizmu. Stanowczo bronił ortodoksyjnego poglądu na rzecz Chrystusa jako istoty boskiej i ludzkiej. Tym samym przeciwstawiał się arianom, którzy twierdzili, że Jezus był stworzony przez Boga Ojca jako pierwsze i najdoskonalsze stworzenie, ale jest tylko człowiekiem.
• Działalność na rzecz jedności Kościoła – jako biskup Aleksandrii, Atanazy podejmował wysiłki mające na celu utrzymanie jedności Kościoła. Bronił wiary w obliczu licznych konfliktów i sporów teologicznych, wstrząsających wczesnym chrześcijaństwem.
• Życie duchowe i twórczość – Atanazy był znany ze swojego życia poświęconego modlitwie, ascetyzmowi, pisaniu. Jego dzieła np. „Żywot Antoniego", „Historia arian", twórczość w obronie własnej i Kościoła przeciwko arianom, odegrały kluczową rolę w kształtowaniu teologii chrześcijańskiej oraz w rozwoju monastycyzmu.
• Konsekwentna obrona prawdy – Atanazy pozostawał wierny swoim przekonaniom i nieustannie bronił nauk Kościoła przed wszelkimi herezjami, mimo licznych prześladowań, oszczerstw.

Przeczytaj również:

Święty Walenty – biskup i patron nie tylko zakochanych. Dlaczego męczennik stał się orędownikiem miłości?

Święty Walenty znany jest w wielu krajach na całym świecie jako patron zakochanych. Biskup z Włoch sprzeciwił się rozkazom cesarza, ponieważ wierzył w moc prawdziwej miłości. 14 lutego to wspomnienie św. Walentego w Kościele katolickim, ale i Walentynki, czyli prawdopodobnie najromantyczniejszy dzień w roku.

Dzień św. Atanazego w Polsce

Wspomnienie liturgiczne św. Atanazego obchodzone jest 2 maja w Kościele katolickim, czyli w dzień śmierci świętego. W Kościele prawosławnym doktora Kościoła wspomina się dwukrotnie: 15 maja i 31 stycznia. Polakom 2 maja kojarzy się głównie z Dniem Flagi Rzeczypospolitej Polskiej, jednak ks. dr Przemysław M. Szewczyk w jednym ze swoich artykułów na portalu Patres zachęca do:

Budzenia w sobie i wokół siebie pobożności patrystycznej, do pamięci o liturgicznych wspomnieniach Ojców, do czczenia ich liturgią, do modlitwy za ich wstawiennictwem. I obiecuję, że będziemy na naszych łamach o dniach poświęconych naszym świętym Ojcom przypominali.

Krótka modlitwa do świętego Atanazego

Ojcze, który dałeś nam św. Atanazego, Twojego biskupa, by bronił boskości Twojego Syna, spraw, abyśmy pokrzepieni jego nauką i opieką nieustannie pogłębiali naszą wiarę i miłość ku Tobie. Amen.

Modlitwa o wstawiennictwo do św. Atanazego

Wszechmogący, wieczny Boże, Ty wybrałeś świętego Atanazego, biskupa, na obrońcę wiary w Bóstwo Twojego Syna, spraw, abyśmy dzięki jego nauce i opiece coraz lepiej Ciebie poznawali i goręcej miłowali. Przez naszego Pana Jezusa Chrystusa, Twojego Syna, który z Tobą żyje i króluje w jedności Ducha Świętego, Bóg, przez wszystkie wieki wieków. Amen.

Ikonografia chrześcijańska – św. Atanazy

W ikonografii chrześcijańskiej święty Atanazy Wielki najczęściej przedstawiany jest jako dojrzały, poważny mężczyzna z siwą brodą w stroju biskupa rytu łacińskiego, ortodoksyjnego lub bizantyjskiego (charakterystyczne duże krzyże). W takim ujęciu święty w lewej ręce trzyma Ewangelię, a prawą dłoń unosi delikatnie ku górze.

Doktor Kościoła ukazywany jest również jako mnich. Do głównych atrybutów świętego można zaliczyć:

• księgę,
• zwój,
• łódkę,
• rylec – narzędzie do pisania.