Noc świętojańska to miks tradycji oraz obrzędów słowiańskich i chrześcijańskich. Czym różni się od Nocy Kupały?

W tym artykule:

1. Noc świętojańska: co to za święto?
2. Kiedy jest noc świętojańska?
3. Noc świętojańska a Noc Kupały
4. Noc świętojańska tradycje - co się zachowało?
5. Noc świętojańska zwyczaje współczesne

Noc świętojańska: co to za święto?

Święto nocy świętojańskiej wywodzi się z dawnych czasów, gdy ludność plemienna czciła Słońce i celebrowała naturę oraz jej moc. Wiele z tradycji wywodzących się od czasów Słowian zostało włączonych do obchodów nocy świętojańskiej, jak na przykład: zbieranie ziół i wicie wianków. Dawniej wierzono, że początek lata jest niezwykłym momentem, w którym wzrasta witalność i płodność, a w powietrzu unosi się czar miłości. Był to więc niezwykły czas radości i obfitości. Atmosfera tego święta wraz z wieloma zwyczajami i obrzędami została włączona do nocy świętojańskiej, która do Europy nadeszła wraz z chrześcijaństwem.

Zobacz także:

Litha - pogańskie święto przesilenia letniego. Słoneczne koła były odbiciem cyklu śmierci i życia

Litha to celtyckie święto, które przypada w dniu przesilenia letniego. To czas celebrowania siły natury - jej płodności i obfitości. Pogańskie obrzędy sabatu Litha krążyły wokół tematu światła i ciemności oraz nieustannego kręgu życia. Ogniska i koła słoneczne były ważnymi elementami związanymi z obchodami święta. Sprawdź, co oznaczały.

Kiedy jest noc świętojańska?

Noc świętojańska to letnie święto, które obchodzone jest z 23 na 24 czerwca. Jest to data wypadająca na dzień przed wspomnieniem w kościele postaci świętego Jana. Uroczystości odbywające się najczęściej na świeżym powietrzu są skupione wokół tańców i śpiewów. Połączenie z naturą jest wynikiem tego, że w niewielkiej odległości od nocy świętojańskiej pozostaje moment przesilenia letniego, które wypada zawsze w 20 lub 21 czerwca.

Aby dowiedzieć się, co z astrologicznego punktu widzenia wydarzy się w tę noc, możesz sięgnąć po horoskop na noc świętojańską 2024.

Noc świętojańska a Noc Kupały

Zanim chrześcijaństwo rozprzestrzeniło się po Europie, Słowianie obchodzi Noc Kupały. To święto określane także jako Kupalnocka lub Sobótka obchodzono zawsze podczas przesilenia letniego. Wszystko zmieniło nadejście nowej wiary. Kościół chciał, aby ludność wyzbyła się pogańskich wpływów i wierzeń. Kult słońca, ognia i wody oraz całej przyrody okazał się jednak na tyle silny, że nie wszystkie obrzędy i tradycje uległy zapomnieniu. Aby je złagodzić kościół ustanowił uroczystość wigilii świętego Jana Chrzciciela i nazwał ją nocą świętojańską.

Noc świętojańska i Noc Kupały to dwa święta, które w kalendarzu są blisko siebie. Nie są jednak tym samym. Noc Kupały obchodzono 20 lub 21 czerwca, zaś noc świętojańską z 23 na 24 czerwca. Oba mają pogańskie korzenie, ale w przypadku nocy świętojańskiej starano się je zatrzeć i nadać charakter religii chrześcijańskiej.

Jak powstała noc świętojańska?

Obrzędy Nocy Kupały związane były z podziwianiem siły natury oraz jej obfitości i płodnością. Wierzono również, że jest to szczególny czas, gdy magiczna atmosfera unosi się w powietrzu. Wiele osób udawało się do lasu w poszukiwaniu kwiatu paproci, który miał gwarantować bogactwo i wieczne szczęście. Oprócz tego młodzi udawali się na ubocze również z innych powodów. Noc Kupały była traktowana jako czas, gdy obyczajowość ustępowała miejsca rozwiązłości. Innymi praktykami było oddawanie się wróżbom i rytuałom. Panowało bowiem przekonanie, że jest to czas magii i czarów, zaś ciemną nocą na powierzchnię wychodzą demony słowiańskie i złe duchy.

To właśnie z Nocy Kupały wyrosło święto nocy świętojańskiej. Kościół nie mógł jednak zgodzić się na przyjęcie zwyczajów pogańskich i wszystkich praktyk związanych z powitaniem lata, ponieważ były one sprzeczne z ich nauką. Dlatego też przyjmuje się, że noc świętojańska jest złagodzoną wersją, która została dodatkowo uzupełniona o święcenie ziół oraz wody.

Noc świętojańska tradycje - co się zachowało?

Noc świętojańska pojawiła się wraz z chrystianizacją, ale jej korzenie sięgają czasów pogańskich. Granica pomiędzy Nocą Kupały a nocą świętojańską coraz bardziej się zaciera, a to dlatego, że wiele obrzędów jest do siebie bardzo podobnych. Wszystkie one wiążą się z żywiołem ognia i wody oraz ziołami i kwiatami.

Oto, które z tradycji nocy świętojańskiej wywodzą się z pogaństwa:

• wianki na noc świętojańską - plecenie i puszczenie wianków na wodzie przez młode dziewczęta to pozostałość po słowiańskich wróżbach miłosnych. Dawniej wierzono, że w ten sposób można sprawdzić, kiedy wyjdzie się za mąż i czy ma się szczęście w miłości.
• zabawy przy ognisku w noc świętojańską - to echo dawnych kultów, ponieważ rozpalane w Noc Kupały miało wskazywać na potężną moc światła i ognia. Skakanie przez płomienie było zwiastunem pomyślności.
• zbieranie, palenie i święcenie ziół - to pozostałość po obyczaju palenia liści dziewanny i piołunu w Noc Kupały. Takie działanie miało przynosić oczyszczenie i ochraniać przed złymi mocami.
• poszukiwania kwiatu paproci - legenda o kwiecie paproci i jego poszukiwania również sięgają czasów dawnych Słowian. Wierzono, że ten, kto znajdzie tajemny kwiat zyska nadprzyrodzoną moc, wielkie bogactwo i szczęście.
• kąpiele w wodzie po świętym Janie - patronem nocy świętojańskiej stał się Jan Chrzciciel, którego postać jest silnie powiązana z żywiołem wody. Powszechnym zwyczajem, który znany jest do dziś, jest zakaz kąpieli w jeziorach, rzekach i innych zbiornikach wodnych przed 24 czerwca. Dopiero po wigilii świętego Jana staje się to możliwe i jest bezpieczne. Dawni Słowianie również nie wchodzili do wody po zmroku w Noc Kupały. Było to związane z przeświadczeniem, że czające się w głębinach demony, stwory i duchy czekają na okazję, by porwać i utopić śmiałka.

Zobacz także:

Mokosz: bogini płodności i patronka kobiet. Nazywana jest słowiańską Matką Ziemią

Mokosz - bogini płodności i urodzaju. Była czczona przede wszystkim przez Słowian wschodnich. Określano ją również jako opiekunkę kobiet i dzieci. Kim była słowiańska Matka Ziemia i co było jej symbolem?

Noc świętojańska zwyczaje współczesne

Obecnie obchody nocy świętojańskiej przybierają formę festynów i jarmarków, które organizowane są nie tylko na terenie wsi, ale również w miastach. Wydarzenia kulturalne są często promowane nazwą nocy świętojańskiej bądź Nocy Kupały, co wskazuje na pokrewieństwo obu świąt. Echem dawnych tradycji jest palenie ognisk, pokaz sztucznych ogni oraz zabawy taneczne przy muzyce granej na żywo.