Kolędowanie po domach nie zawsze było chrześcijańską tradycją. Trudno uwierzyć, czym było wynagradzane
Obecnie kolędowanie po domach straciło na popularności, ale kiedyś było ważnym elementem Bożego Narodzenia. Przeczytaj i poznaj historię oraz sposób kultywowania tej radosnej tradycji.
- Maja Ewa Cwil
W tym artykule:
- Co to jest kolędowanie?
- Kolędowanie po domach - historia
- Kiedy chodzą kolędnicy?
- Współczesna tradycja kolędowania
Kolędowanie po domach to bardzo stary zwyczaj, który współcześnie trochę zanika. Dawniej jednak były to radosne obchody po okolicznych wsiach, za które dostawało się nie tylko datki. Czytaj dalej i poznaj tę słowiańską tradycję.
Co to jest kolędowanie?
Kolędowanie to jedna z ludowych tradycji z okazji Wigilii Bożego Narodzenia. Trwa od 24 grudnia aż do 6 stycznia, czyli święta Trzech Króli i polega na odwiedzinach domów we wsiach oraz wspólnym śpiewaniu kolęd. Zazwyczaj kolędnicy przebierają się za różne postacie - królów, pasterzy, anioły i tym podobne i chodzą po domach, aby dać przedstawienie lub zagrać czy zaśpiewać piosenki kojarzone z narodzeniem Chrystusa.
Kolędowanie po domach - historia
Początki kolędowania pojawiają się już w średniowieczu, a pierwotnie była to tradycja pogańska. Samo słowo "kolęda" pochodzi z języka łacińskiego, calendae, które oznacza pierwszy dzień miesiąca. W Rzymie świętowało się go, odwiedzając sąsiadów, biesiadując, śpiewając i składając sobie serdeczne życzenia. Pierwotnie pieśni świąteczne nazywano rotułami, a nazwę zmieniono dopiero w XVI wieku. Z początku kolędy były pisane w języku czeskim i łacińskim, a polskie wersje to po prostu tłumaczenia. Dopiero później pojawiły się nasze własne, narodowe piosenki świąteczne.
Kolędnicy chodzili poprzebierani i zabierali ze sobą tak zwane maszkary, zwierzęta, takie jak żuraw, koń czy bocian. Niektóre były żywe, inne stanowiły ręcznie robioną dekorację. Odwiedzali domy na swojej drodze i zapraszano ich do swoich czterech ścian w celu wspólnego śpiewania, składania sobie życzeń i odgrywania teatrzyków. Wierzono wówczas, że wypowiadane słowa mają silną moc sprawczą i pozdrawianie innych przyniesie im szczęście. Warunkiem była wzajemność i życzliwość, w przeciwnym razie życzenia nie miały się spełniać.
Nagroda za kolędowanie
Gdy śpiewacze zakończyli swój występ, nagradzano ich pieniędzmi, jedzeniem, a nawet... alkoholem. Jeśli kolędujący nie zostali wpuszczeni do domu przez gospodarza, pogańska tradycja pozwalała im na wypowiedzenie negatywnych słów, które miały sprowadzić nieszczęście na domowników.
Różnice w strojach
Pogańska tradycja różniła się od współczesnej strojami, gdyż oryginalnie kolędnicy przebierali się za postacie niezwiązane z Bożym Narodzeniem. Bardziej przypominali potwory, diabły czy śmierć, a dopiero po adaptacji tego obyczaju do kultury chrześcijańskiej zaczęto upodabniać się do postaci z Biblii.
Kiedy chodzą kolędnicy?
Chrześcijańskie kolędowanie oryginalnie zaczynało się bezpośrednio po północnej mszy bożonarodzeniowej z 24 na 25 grudnia, a kończyło 6 stycznia w ciągu dnia. Współcześnie ten zwyczaj nieco stracił na popularności i nie jest już nieodłącznym elementem świętowania przyjścia na świat Jezusa. Został za to zastąpiony śpiewaniem piosenek o charakterze świątecznym w gronie bliskich. Zwyczaj ten jest szczególnie popularny między 24 a 26 grudnia i odbywa się podczas wspólnych posiłków.
Współczesna tradycja kolędowania
Choć kolędowanie obecnie nie jest już tak popularne, w niektórych regionach Polski wciąż jest kultywowane. Na kaszubskich wsiach zbierają się grupy kawalerów od wieku nastoletniego po około 30 lat, którzy chodzą po okolicach i śpiewają kolędy w pobliskich domostwach. Te obchody trwają od Wigilii i kończą się dopiero w okolicach Pasterki. Chłopcy i mężczyźni, którzy uczestniczą w tym zwyczaju, rezygnują ze Świąt w rodzinnym gronie, na rzecz niesienia radości sąsiadom.
W okolicach Żywca natomiast obchodzi się tak zwane kolędowanie Dziadów na przełomie 31 grudnia i 1 stycznia. Ludzie z tamtych rejonów przebierają się i chodzą ulicami, tańcząc, grając i śpiewając. Każdego, kogo spotkają po drodze, obdarzają życzeniami, a w odwiedzanych domach urządzają przedstawienia. Ich stroje inspirowane były zwierzętami, takimi jak niedźwiedzie czy osły, ale także diabłami i druidami. Uczestniczą w tych obchodach jedynie mężczyźni, a nazwano ich Dziadami. Obecnie częściej organizują występy przed publicznością pod kościołami lub na placach, ale zdarza się, że świętują ten zwyczaj w tradycyjny sposób.