Demony słowiańskie - ich nazwy i rola w dawnych wierzeniach. Nieodkryte karty mitologii Słowian

W tym artykule:

1. Mitologia słowiańska - demony
2. Rola demonów w mitologii słowiańskiej
3. Słowiańskie demony żeńskie
4. Słowiańskie demony leśne
5. Słowiańskie bóstwa wodne
6. Demony słowiańskie powietrzne
7. Słowiańskie demony: spis

Mitologia słowiańska - demony

W wierzeniach dawnych ludów plemiennych, obok bogów słowiańskich, takich jak Perun czy Swarożyc, istotne miejsce zajmowały również demony słowiańskie. Były one częścią mitów, w których przedstawiano je jako byty na wpół ludzkie i na wpół boskie. Bardzo często przybierały również cechy i wygląd zwierząt. Niekiedy były to zdegradowane bóstwa, które straciły swoją naczelną pozycję i spadły w hierarchii. Nadal jednak miały moce sprawcze, które stawiały je wyżej nad ludźmi. Demony nierzadko były zsyłane przez bogów, aby wesprzeć ludzi w pracach rolnych i gospodarskich. Czasami ich obecność była tożsama z gniewem bóstw, wówczas uprzykrzały życie, a nawet przynosiły nieszczęście. Demony słowiańskie były obecne w rytuałach oraz obrzędach świątecznych, zaś część z nich trafiła do folkloru.

Zobacz także:

Zabawy przy ognisku w Noc Świętojańską. Tradycje i rytuały na Noc Kupały

Niektóre święta są mocno zakorzenione w naszej słowiańskiej kulturze. Do tego stopnia, że chętnie obchodzimy je do dziś. Jednym z nich jest Noc Kupały, z którą związane są różne tradycje i rytuały. Sami zobaczcie, jakie zabawy przy ognisku w Noc Świętojańską warto wykonać.

Zasadniczo demony słowiańskie dzieliły się na dwie podstawowe grupy:

• nieprzyjazne człowiekowi istoty, które potrafiły zaszkodzić, wpłynąć na los, zabrać zdrowie a nawet życie;
• życzliwe stworzenia, które ochraniały ludzi i opiekowały się nimi. Mogły sprawić, że los odmienił się na lepsze, a w życiu pojawiał się dostatek, szczęście i bogactwo.

Wraz z nadejściem nowej, chrześcijańskiej wiary pamięć o demonach, słowiańskich bóstwach wodnych, skrzatach i innych nadprzyrodzonych istotach zaczęła być stopniowo wypierana. Aby przyspieszyć proces, zaczęto przypisywać tym nadprzyrodzonym bytom wyłącznie negatywne cechy. Wszystkie one stały się źródłem wszelkiego zła, a co za tym idzie, wzbudzały panikę oraz przestrach.

Gdzie mieszkały demony Słowian?

Miejscem zamieszkania bytów nadprzyrodzonych zazwyczaj były lasy, pola, wodne zbiorniki, polany, ale także obejścia gospodarskie, a nawet domostwa.

Skąd wywodziły się słowiańskie demony?

Geneza pojawienia się demonów słowiańskich jest różnorodna. Niektóre z nich są duchami zmarłych przodków i troskliwych gospodarzy domu. Niektóre z nadprzyrodzonych istot były kolejnym wcieleniem nienarodzonych dzieci, bądź zmarłych niemowląt. Demonami określano także dusze zmarłych ludzi, które nawiedzają świat żyjących. Były nimi na przykład młode kobiety, które zakończyły życie, topiąc się w rzekach. Innym wariantem byli wisielcy i samobójcy bądź osoby, na których dokonano mordu.

Rola demonów w mitologii słowiańskiej

Oprócz bóstw w mitologii słowiańskiej bardzo ważne miejsce zajmowały demony. Ich rolą było niesienie przestrogi ludziom oraz karanie za złe zachowanie. Mogły też przynosić bogactwo albo odbierać cały dostatek.

Wiara w to, że demony są blisko i obserwują ludzi, bardzo mocno wpływała na sposób postrzegania rzeczywistości oraz wypracowane ogólne normy w społeczności. Istotny nadprzyrodzone podkreślały to, jak ważna jest moralność i prawość. Jeśli jej zabrakło, to właśnie ich zadaniem było przypominanie o konsekwencjach złych czynów i wymierzenie sprawiedliwości. Tak działał na przykład Skarbnik, który wymierzał karę osobom skąpym i leniwym. Spora część postaci w demonologii słowiańskiej odnosi się do śmierci i przemijania. Postacie takie jak Latawiec, Topielec czy Poroniec pełnią rolę przypominania o nieuchronności śmierci oraz tym, że może ona przyjść nieoczekiwanie i w każdym wieku.

Słowiańskie demony żeńskie

Słowiański demon często był przedstawiany jako kobieta. Mogła nią być młoda dziewczyna, która została utopiona w rzece bądź sama targnęła się na życie z powodu miłosnych nieszczęść. W takim przypadku zamieniała się w Topielicę, która miała złowrogie zamiary w szczególności w stosunku do młodych mężczyzn. Ubierała postać pięknej, jasnowłosej niewiasty, która wabiła młodzieńca i obierała mu życie poprzez utopienie.

Innym przykładem jest Strzyga, czyli postać o długich szponach, która żywi się ludzką krwią. Była to istota o dwóch duszach, z czego gdy jedna z nich umiera, druga pozostaje na ziemi i dręczy żywych.

Żeńskim demonem była także Południca, która polowała na ludzi przebywających samotnie na polu w okresie letnim. Południcą stawały się kobiety, które umarły w okresie ożenku - bezpośrednio przed, w trakcie, bądź chwilę po nim.

Baba Jaga to jedna z postaci, której korzenie sięgają wierzeń słowiańskich. Jest to demon przybierający postać starej kobiety, która porywała i zjadała dzieci.

Północnica to demon kobiety o złych zamiarach, który działa w nocy.

Zobacz także:

Sabat Imbolc to celtyckie święto światła. Kiedy wypada? Data, historia, magiczne rytuały

Sabat Imbolc to dawne celtyckie święto obchodzone na początku lutego. Jego historia sięga odległych czasów, zaś obchody związane były z celebracją nadchodzącej wiosny i budzącej się do życia przyrody. W tym szczególnym czasie wyglądano przyjścia nowej pory roku, a wraz z nią pojawienia się dłuższych dni. Był to kult jasności, a rytuały związane z tym świętem odnosiły się do czynności oczyszczenia. Marzenia wypowiedziane podczas święta Imbolc, miały szansę się spełnić, zaś palone ogniska zwiastowały zakończenie panowania mroku.

Słowiańskie demony leśne

Wśród demonów słowiańskich zamieszkujących tereny leśne znajduje się Leszy, czyli istota nadprzyrodzona znana jako pan i władca lasu oraz zamieszkałych go zwierząt. Mógł pomagać bądź działać złośliwie, wszystko zależało od jego kaprysów. Czasami pomagał wędrowcom odnajdywać drogę do domu, a niekiedy specjalnie krzyżował ścieżki. Jest też znany pod innymi nazwami, np. Borowy, Laskowiec, Boruta i Dziad Borowy.

Wiły to straszydła znane głównie na zachodnich terenach Słowian. Poruszały się w grupach i zamieszkiwały lasy, choć nie tylko. Można było je spotkać także nad rzekami czy w górach. Wiły były niebezpieczne i sprowadzały na ludzi obłęd.

Biesy to złe duchy zamieszkujące lasy. Przypisywało im się również funkcję ochrony skarbów ziemi.

Słowiańskie bóstwa wodne

W demonologii słowiańskiej szczególną grupę zajmują bóstwa wodne. Były one postrzegane jako najbardziej niebezpieczne istoty, które czyhały na to, aby odebrać ludziom życie bądź ściągnąć na nich nieszczęścia. Były nimi Rusałki, które wabiły mężczyzn swoją urodą i zabawą, a następnie zabijały. Wodnym demonem był także Wodnik, który objawiał się pod postacią starca. Czasami również pojawiał się jako małe dziecko, które nie zostało ochrzczone za życia. Była to zła istota, która więziła dusze zmarłych.

W wierzeniach słowiańskich wodną istotą był także Utopiec. To postać nacechowana negatywnie, która topiła zwierzęta i zalewała łąki i pola. Topielec powstawał jako dusza utopionej osoby bądź poronionego dziecka.

Demony słowiańskie powietrzne

Osobną grupę stanowią nadprzyrodzone postacie, które zamieszkiwały niebiosa bądź potrafiły wpływać na zjawiska atmosferyczne. Takim demonem był Płanetnik, inaczej zwany Chmurnikiem bądź Obłocznikiem. Ukrywał się wysoko w chmurach i potrafił zesłać na ziemię grad lub burzę. Płanetnikiem mogła zostać osoba, która zginęła nieoczekiwanie. Był nim też wisielec czy topielec.

Zobacz także:

Sol Invictus to dawne rzymskie święto, które przypada na okres świąt Bożego Narodzenia. Jaka jest jego historia? Kim był antyczny bóg Słońca?

Przypadające na drugą połowę grudnia przesilenie zimowe w wielu dawnych kulturach i wierzeniach było uznawane za czas szczególny. Kiedy jesień ustępowała miejsca zimie w najkrótszym dniu w roku Słowianie obchodzili wówczas święto Szczodrych Godów, zaś w Cesarstwie Rzymskim panował kult Słońca Niezwyciężonego. Świętowanie narodzin bóstwa Sol Invictus związane było ze zwycięstwem światła i czczeniem natury. Kim był antyczny bóg i jak jest jego historia?

Złym duchem atmosferycznym była także Wietrzyca. Ludzie bali się jej, ponieważ była złowroga i potrafiła odebrać życie bądź połamać kości. Zsyłała na ziemię silny, niebezpieczny wiatr.

Słowiańskie demony: spis

Demony słowiańskie mogły wspomagać, ochraniać i zapewniać pomyślność. Inną grupę stanowiły te, które były wrogie ludziom i odbierały życie. Oto spis dobrych i złych demonów.

Demony słowiańskie nieprzyjazne ludziom:

• Wiła,
• Strzyga,
• Rusałka,
• Biesy,
• Topielec,
• Czernobog,
• Południca,
• Zmora,
• Baba Jaga,
• Bełt,
• Bannik,
• Wilkołaki,
• Kikimora,
• Leszy,
• Kłobuk,
• Północnica,
• Bobo,
• Skarbnik,
• Wodnik.

Demony słowiańskie życzliwe i wspierające ludzi:

• Bagiennik,
• Uboże,
• Domownik,
• Korgorusze,
• Dworowy,
• Gumiennik,
• Dobrochoczy,
• Poroniec,
• Lubiczk.