Niebieska karta: to pierwszy krok na ochronę twojej rodziny przed przemocą domową. Nie bój się z niej skorzystać

Co to jest i co oznacza Niebieska Karta?

Niebieska Karta jest procedurą mającą na celu niesienie pomocy ofiarom domowego znęcania się. Warto przy tym zaznaczyć, że charakter owego znęcania nie musi posiadać wymiaru fizycznego - w grę wchodzi również przemoc psychiczna.

Procedura Niebieskiej Karty została opracowana przez Komendę Główną Policji i Komendę Stołeczną Policji oraz Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (PARPA). Pilotażowo wprowadzono ją w 1997 r. na warszawskiej Ochocie, zaś rok później zaczęła obowiązywać już na terenie całego kraju. Została pomyślana w taki sposób, aby podejść do problemu przemocy domowej możliwie kompleksowo, dając ofierze szansę na odczucie poprawy sytuacji we wszystkich aspektach jej życia.

Działania podejmowane w ramach procedury przebiegają na kilku płaszczyznach. W ciągu 7 dni od założenia karty do rodziny powinien zgłosić się dzielnicowy funkcjonariusz, który odtąd co miesiąc będzie ją odwiedzał i obserwował rozwój sytuacji (a w razie potrzeby także udzielał pomocy).

Poza tym, ofiara przemocy zostaje zaproszona na spotkanie specjalnego interdyscyplinarnego zespołu działającego przy danej gminie. W jego skład wchodzą pracownicy socjalni, policjanci, lekarze, pedagodzy, a także przedstawiciele organizacji pozarządowych. Członkowie zespołu opracowują wraz z osobą pokrzywdzoną szczegółowy plan działania, zakładający np. pomoc materialną, psychologiczną czy prawną.

Zespół przeprowadza następnie rozmowę ze stroną stosującą przemoc. Agresora informuje się o możliwych konsekwencjach jego gwałtownych zachowań, a ponadto podsuwa mu się pomysły na rozwiązanie dręczących go problemów (np. z alkoholem).

Po wykonaniu powyższych czynności procedura Niebieskiej Karty zostaje wprowadzona w życie. Co niezwykle istotne, sama w sobie nie posiada ona jednak konsekwencji prawnych. Może jednak stanowić dla strony pokrzywdzonej nieocenioną pomoc w dochodzeniu swoich praw na drodze sądowej.

Jak założyć Niebieską Kartę?

Niebieską Kartę zakładają najczęściej funkcjonariusze policji podczas interwencji w domu dotkniętym przemocą. Mogą to zrobić także pracownicy pomocy społecznej, służby zdrowia bądź oświaty. Należy podkreślić, że wszczęcie procedury nie wymaga żadnych działań ze strony samej ofiary ani nawet jej zgody. Może natomiast do niego dojść w wyniku interwencji członka rodziny lub wręcz osoby postronnej (np. sąsiada).

Założenie Niebieskiej Karty jest czynnością kilkuetapową. Wynika to stąd, że sam dokument składa się z czterech formularzy, wypełnianych w kolejnych fazach postępowania.

Kartę A sporządzają przeważnie policjanci na służbie, którzy relacjonują zastaną sytuację oraz podjęte przez siebie kroki.

Kartę B wręcza się osobie poszkodowanej - zawiera ona opis najważniejszych przestępstw związanych z przemocą domową, a także dane teleadresowe instytucji, do których można się zgłosić z prośbą o pomoc.

Karta C stanowi efekt rozmowy przeprowadzonej z ofiarą przez gminny zespół interdyscyplinarny. Znajdzie się tu opis sytuacji osobistej i rodzinnej, a także szczegółowy plan działania, dopasowany do indywidualnych potrzeb strony pokrzywdzonej.

Do uzupełnienia karty D niezbędny jest z kolei kontakt ze sprawcą. Odnotowanie jego stanowiska w formularzu kończy proces zakładania Niebieskiej Karty dla danej rodziny.

Zobacz również: Katarzyna Grochola była ofiarą przemocy domowej! Pisarka była bita przez męża!

Jak sprawdzić, czy Niebieska Karta jest założona?

Pieczę nad dokumentacją wiążącą się z programem Niebieskich Kart sprawują ośrodki pomocy społecznej. Nie mają one jednak obowiązku udostępniać jakichkolwiek danych na ten temat osobom z zewnątrz: rozporządzenie regulujące całą procedurę nie wymaga powiadamiania żadnej ze stron o jej wszczęciu. Nie jest to bowiem procedura sądowa, zaś jej wdrożenie ma w założeniu służyć wyłącznie ochronie ofiar przemocy.

O tym, że znalazł się na celowniku MOPS-u, agresor dowiaduje się zatem często dopiero wraz z pierwszą wizytą dzielnicowego. Może także usłyszeć tę informację z ust przedstawicieli gminnego zespołu interdyscyplinarnego w trakcie rozmowy wyjaśniającej. Czasami zdarza się zresztą i tak, że osoba podejrzewana o stosowanie przemocy wobec bliskich odkrywa fakt posiadania Niebieskiej Karty zupełnie przypadkowo, w toku załatwiania zwykłych spraw urzędowych.

Taki stan rzeczy sprzyja niestety pewnym nadużyciom. Co jakiś czas pojawiają się w mediach materiały o ludziach z niesłusznie założoną Niebieską Kartą. Podobnie jak większość przepisów prawnych, także i ten posiada więc swoje wady, co jednak nie przekreśla jego znaczenia w walce ze zjawiskiem przemocy w rodzinie.

Niebieska Karta - czy można wycofać wniosek o nią?

Pomysłodawcy Niebieskiej Karty od początku zdawali sobie sprawę, że przemoc domowa stanowi zjawisko niezwykle złożone i godzące w sferę emocjonalną dotkniętych nią osób. Z tego powodu postanowiono, że informacje zawarte w Niebieskiej Karcie A nie będą podlegały żadnym zmianom. Zeznań raz złożonych nie można ani wycofać, ani zaprezentować w odmiennym świetle.

Takie postawienie sprawy ma chronić ofiarę przed manipulacjami ze strony agresora, który mógłby próbować szantażu emocjonalnego w celu nakłonienia jej do wycofania wniosku o założenie karty.

Zobacz także: W Zakopanem pojawiły się billboardy z mocnym przesłaniem: "Chciałbym, żeby tata przestał bić mamę"

Jak długo jest ważna i kiedy wygasa Niebieska Karta?

Procedura Niebieskiej Karty polega w istocie na realizacji indywidualnego planu pomocy, którego podstawowe założenia zostały już przedstawione powyżej. W momencie, kiedy cel owego planu zostanie osiągnięty (tzn. kiedy przemoc w rodzinie ustanie), osoby zaangażowane w program mogą podjąć decyzję o zakończeniu jego trwania. Trudno tu jednak z góry określić jakiekolwiek ramy czasowe, bo każdy przypadek jest inny.

Interesującym zagadnieniem pozostaje natomiast to, jak długo pracownicy socjalni powinni monitorować sytuację danej rodziny po ustaniu procedury. Niektóre gminy posiadają w tej kwestii własne wytyczne, więc wystarczy trzymać się owych ustaleń. W pozostałych wypadkach przyjmuje się najczęściej, że nadzór nad rodziną powinien trwać jeszcze około trzech miesięcy, czyli kwartał.

Taka sama zasada obowiązuje zazwyczaj dzielnicowego: po zakończeniu działań wynikających z procedury Niebieskiej Karty nadal odwiedza on rodzinę, sprawdzając, czy osiągnięte rezultaty posiadają trwały charakter. Jeśli w ciągu kolejnych dwunastu tygodni nie dzieje się nic niepokojącego, program pomocowy należy uznać za zakończony sukcesem.

Zobacz także: Ten gest ręki od dzisiaj powinien znać każdy: to rozpaczliwe wołanie o pomoc

Co daje Niebieska Karta przy rozwodzie?

Niebieska Karta powinna w założeniu chronić ofiary rodzinnej przemocy. Sama w sobie nie posiada wprawdzie żadnych skutków prawnych, bywa jednak istotnym dowodem w sprawach karnych i rozwodowych.

W tym drugim przypadku karta może się przyczynić do orzeczenia przez sąd rozwodu z winy współmałżonka stosującego przemoc. Taki wyrok przesądza w zasadzie również sprawę przyznania praw do opieki nad dziećmi.

Niestety, procedura Niebieskiej Karty niesie ze sobą ryzyko poważnych nadużyć na sali sądowej. Często zdarza się, że któreś z małżonków próbuje odgrywać rolę ofiary i wnioskuje o założenie karty dla męża czy żony bez realnego powodu. Co gorsza, taka zagrywka posiada sporą szansę powodzenia, wpływając na ferowanie przez sądy niesprawiedliwych wyroków.

Nieetyczność tego postępowania bywa coraz częściej podnoszona przez prawników zajmujących się sprawami rozwodowymi. Jak dotąd nie wypracowano jednak spójnej strategii zapobiegania nadużyciom wynikającym z omawianej procedury.

Kto ma wgląd do Niebieskiej Karty?

Dokumentacja w ramach procedury Niebieskiej Karty pozostaje do wglądu wszystkich członków gminnego zespołu interdyscyplinarnego. Udostępnia się ją również niewchodzącym w skład zespołu przedstawicielom wymiaru sprawiedliwości.

Wgląd do dokumentów powinna mieć także strona pokrzywdzona. Nie praktykuje się natomiast przedkładania ich agresorowi.

Zobacz również: Angelina Jolie o przemocy domowej. Jej słowa to ważny apel do cierpiących kobiet