Konflikt serologiczny - co to jest? Kiedy występuje konflikt grup krwi i jakie są jego skutki?

Konflikt serologiczny - co to jest? Na czym polega?

Konflikt serologiczny - inaczej niezgodność grup krwi rodziców - powstaje na skutek różnic w składzie ludzkiej krwi. Około 85% populacji posiada w swojej krwi antygen D, znany też jako czynnik Rh - pozostałe 15% ludzkości takiego czynnika nie posiada. W zależności od tego, czy jest on w krwi obecny czy nie, jest oznaczany jako Rh+ lub Rh-. Nazwa pochodzi od rodzaju małp Rhesus, u których ten czynnik został wykryty jako pierwszy.

Konflikt serologiczny to przypadłość, która dotyczy wyłącznie kobiet ciężarnych i wiąże się bezpośrednio ze stanem zagrożenia zdrowia i życia maluszka. Jest to stan, w którym krew matki (nieposiadająca antygenu D, czyli mająca czynnik Rh-) zetknie się z krwią dziecka, która owy antygen posiada (krew o czynniku Rh+).

Na skutek zetknięcia się krwi matki i dziecka w organizmie ciężarnej rozpoczyna się wytwarzanie przeciwciał - tak, jak w przypadku każdej choroby. Dzieje się tak, ponieważ antygen D nie zostaje rozpoznany przez organizm jako składnik krwi, tylko jako zagrożenie, które należy jak najszybciej wyeliminować.

Konflikt serologiczny - kiedy występuje?

Konflikt serologiczny występuje jedynie w przypadku, gdy ciężarna kobieta o czynniku krwi Rh- nosi w sobie dziecko, którego krew ma czynnik Rh+. Kiedy jednak dokładnie występuje konflikt grupy krwi?

Aby doszło do reakcji, w której organizm matki zaczyna wytwarzać przeciwciała, musi się do niego przedostać minimum 0.2 l krwi płodowej. Najczęściej więc konflikt serologiczny nie zagraża zdrowiu i życiu dziecka podczas pierwszej ciąży - ponieważ dopiero przy porodzie dochodzi do zetknęcia krwi matki i maluszka.

Konflikt grupy krwi może również zaistnieć podczas pierwszej ciąży - natomiast zazwyczaj organizm matki nie ma czasu na wytworzenie takiej ilości przeciwciał, by stanowiły one realne zagrożenie. Najczęściej podczas pierwszego zetknięcia krwi matki z krwią dziecka wytwarzane przeciwciała są zbyt słabe i nie są w stanie przeniknąć do łożyska - jednak mimo to, warto być pod stałą kontrolą lekarza nawet podczas pierwszej ciąży z konfliktem krwi.

Konflikt serologiczny - jak zapobiec?

Konflikt serologiczny to przypadłość, która dawniej prowadziła do chorób, uszkodzeń płodu, a nawet poronień. Obecna medycyna pozwala na stosowanie profilaktyki, która pomaga zminimalizować ryzyko wystąpienia konfliktu serologicznego. Konfliktowi krwi można zapobiec, eliminując czynnik, który wywołuje jego powstawanie - czyli antygen D.

Aby nic nie zagrażało życiu i zdrowiu maleństwa, matka do 12 tygodnia ciąży powinna mieć oznaczony czynnik Rh - czyli wykonane badania krwi, dzięki którym lekarz jest w stanie ustalić, czy takie zagrożenie istnieje. Oczywiście, najlepiej jest pozyskać takie informacje przed zajściem w ciążę - ułatwi to znalezienie odpowiedniego lekarza, który będzie miał doświadczenie w prowadzeniu ciąży z konfliktem serologicznym.

Konflikt krwi może zostać zniwelowany za pomocą podawanych pacjentkom w grupie ryzyka zastrzykom, zawierającym immunoglobulinę anty D. Blokuje ona wytwarzanie w ciele matki przeciwciał mogących zagrozić dziecku, eliminując źródło problemu. Wszystkie krwinki posiadające antygen D, które przedostały się do organizmu matki, pod wpływem tej substancji zostają zniszczone.

Dzięki zniszczeniu czynnika powodującego zagrożenie, przeciwciała nie zostają wytworzone. Immunoglobulina anty D to produkt naturalny, który wytwarzany jest z krwi - jest całkowicie bezpieczna zarówno dla matki, jak i dziecka. Ta metoda zapobiegania konfliktowi serologicznemu ma skuteczność wynoszącą 99% - czyli niemal całkowicie eliminuje ryzyko powikłań.

Konflikt serologiczny - tabela

Konflikt serologiczny powstaje wyłącznie w przypadku, gdy kobieta ma w krwi czynnik Rh-, a dziecko Rh+. Oznacza to, że aby mogło dojść do konfliktu grupy krwi, ojciec maluszka również musi posiadać w krwi odczynnik o wartości dodatkiej - ponieważ dzieci mogą odziedziczyć grupy i odczynniki krwi wyłącznie po rodzicach.

W 60% przypadków dziecko dziedziczy grupę krwi po ojcu - co może stanowić zagrożenie, jeśli kobieta posiada czynnik krwi Rh-. Jeśli jednak maleństwo znajdzie się w pozostałych 40% przypadków, czyli odziedziczy krew po matce, do konfliktu serologicznego nie dojdzie.

Nie jest również ważne, jaką grupę krwi posiadają rodzice albo maleństwo - zarówno w A, AB, B i 0 mogą pojawić się czynniki Rh+ i Rh-. Również jeśli matka będzie miała krew o czynniku Rh+, a maleństwo o czynniku Rh-, nie dojdzie do wytworzenia przeciwciał - a tym samym, do konfliktu krwi.

Konflikt serologiczny - w pierwszej czy w drugiej ciąży?

Konflikt serologiczny powstaje na skutek zetknięcia się krwi matki z krwią dziecka, gdy kobieta posiada w krwi czynnik Rh-, a dziecko Rh+. Czy oznacza to, że ryzyko całkowicie nie istnieje podczas pierwszej ciąży? Kiedy dokładnie powstaje konflikt serologiczny? W jakich przypadkach dochodzi do kontaktu krwi?

Konflikt krwi stanowi realne zagrożenie dopiero w przypadku drugiej ciąży - podczas trwania pierwszej najczęściej przeciwciała są zbyt słabe, przy przeniknąć przez łożysko i zaatakować dziecko. Do kontaktu krwi dochodzi również podczas:

• inwazyjnych badań prenatalnych (np. amniopunkcja),
• usuwania ciąży pozamacicznej,
• silnych krwotoków z dróg rodnych oraz poronień,
• aborcji.

Wytworzenie przeciwciał na tyle silnych, by były w stanie przeniknąć przez łożysko i zaszkodzić dziecku, zajmuje organizmowi kobiety 3-6 miesięcy od momentu wystąpienia kontaktu krwi. Ponieważ najczęściej dochodzi do niego podczas porodu, zdrowie i życie pierwszego z maluszków nie jest zagrożone.

W obecnych czasach konflikt serologiczny nie jest groźny również dla drugiej ciąży, dzięki odpowiedniej profilaktyce. Po każdym kontakcie krwi matki i dziecka do organizmu podawana jest immunologlobulina anty D w formie zastrzyku. Pozwala ona na zlikwidowanie wszystkich krwinek powodujących wytwarzanie przeciwciał - dzięki temu konflikt krwi nie zagraża zdrowiu i życiu maleństwa podczas kolejnych ciąż.

Konflikt serologiczny - jak leczyć?

Obecnie medycyna dąży do tego, by nie dopuścić do rozwinięcia się konfliktu serologicznego, poprzez profilaktyczne podawanie zastrzyków z immunoglobuliną. Również stan ciężarnej jest na bieżąco monitorowany - w 12, 28, 32 i 36 tygodniu ciąży badany jest poziom przeciwciał anty D, znajdujących się w krwi mamy.

Jeśli poziom przeciwciał jest niski, zagrożenie jest niewielkie - ciąża jest traktowana jak każda ciąża zagrożona. Jeśli przeciwciała zostają wykryte, ważne jest, by co 2 tygodnie wykonywać badanie USG, podczas którego lekarz oceni, czy pomimo konfliktu maleństwo rozwija się prawidłowo.

Jeśli jednak poziom przeciwciał jest wysoki i zagraża bezpieczeństwu maluszka, lekarz może podjąć decyzję o wcześniejszym zakończeniu ciąży i przeprowadzeniu transfuzji krwi, w celu oczyszczenia organizmu maluszka z przeciwciał matki. Ciąża z konfliktem serologicznym nie powinna trwać dłużej niż 36-38 tygodni.

Konflikt serologiczny - skutki

Konflikt serologiczny to proces biologiczny, podczas którego płód atakowany jest przez przeciwciała, wytworzone w organizmie matki. Zbyt późno wykryty lub nieleczony konflikt krwi może mieć opłakane skutki przede wszystkim dla maleństwa.

Konflikt serologiczny może prowadzić do takich schorzeń jak:

• niedokrwistość (anemia) - dziecko jest blade, ma problemy z oddychaniem, wyraźnie powiększone są wątroba oraz śledziona,
• obrzęk płodu - pod skórą dziecka pojawiają się wybroczyny, pojawia się obrzęk tkanki skórnej oraz podskórnej,
• żółtaczka hemolityczna - u dziecka w pierwszej dobie od porodu pojawiają się objawy żółtaczki (zażółcenie skóry, błon i białek oczu dziecka).

Nieleczony konflikt serologiczny prowadzi do groźnych powikłań i ma negatywny wpływ na prawidłowy rozwój dziecka. W najcięższych przypadkach konflikt krwi może doprowadzić nawet do obumarcia płodu w macicy lub śmierci dziecka w pierwszych dniach życia.