"Mamo, nie będę jeść mięsa, bo zwierzątka są zabijane" - usłyszałam od mojej 6-latki. Zapytałam dietetyk, co mam robić [WYWIAD]

Małgorzata Malinowska, kobieta.pl: Coraz częściej słyszymy, że rodzice rezygnują z podawania dzieciom mięsa. Zazwyczaj są to przypadki, kiedy oni sami wykluczyli ten produkt ze swojej diety. Czy ta decyzja w przypadku dzieci jest słuszna?

Jagoda Dąbrowska, dietetyk: To zależy. Dzieci nie wolno zmuszać do zmiany diety, wmawiać im, że jedne produkty są gorsze od innych (no może z wykluczeniem konfliktu warzywa-słodycze), lub ich spożywanie „robi krzywdę zwierzątkom i planecie”. To są szkodliwe mechanizmy, które w dziecku mogą wzbudzać poczucie winy i wątpliwości, czy jedzenie jest bezpieczne. Takie przekonania mogą prowadzić do zaburzeń odżywiania w przyszłości („jedzenie robi mi krzywdę”). Spożywanie posiłków powinno być spokojne, harmonijne z przekonaniem, że robimy dla siebie coś dobrego. Dzieci odkrywają świat produktów i smaków przez swobodne eksperymenty łącząc herbatę z jogurtem czy jabłka z olejem – to są akurat przykłady z mojego domu.

Warto dzieciom tłumaczyć skąd się bierze żywność. Sposób rozmowy zawsze powinien być dostosowany do wieku dziecka i tego, co ono chce wiedzieć. I oczywiście należy przedstawiać fakty, a nasze opinie tylko wtedy, gdy dziecko nas o to prosi. Na przykład moje 3-4 letnie dzieci, gdy zdarzało mi się porcjować wiejską kurę były ciekawe tego, co robiłam i pytały: „mamo, a to zwierzę żyło?”. To jest dobry punkt wyjścia do rozmowy na temat cierpienia zwierząt i budowania świadomości u dzieci. Ale to była krótka rozmowa: „Tak, ta kura żyła, chodziła jeszcze dwa dni temu, a potem została zabita i my możemy ją zjeść. Pamiętaj, że zabijanie powoduje cierpienie zwierząt”. Tu nie ma opinii, emocji, to są po prostu fakty.

Ja obecnie jestem fleksitarianką (choć mam za sobą 4-letni okres wegetarianizmu) i jem mięso „gdy moje ciało czuje, że potrzebuje” – robię to jednak wtedy bez wyrzutów sumienia i moje dzieci też to czują – to jak jem jest w porządku, ponieważ jem w zgodzie ze swoimi potrzebami. I to jest najważniejsze, bo nasze ciało zmienia się całe życie, a wraz z nim także nasze upodobania i potrzeby kulinarne.

W drugą stronę – jeśli nasze dziecko kategorycznie odmawia jedzenia mięsa, nie wolno go zmuszać ani manipulować nim mówiąc np. zjedz kotlecika, to dostaniesz deser. Nie wolno mówić, że jak nie zje mięsa, to nie urośnie czy nie będzie miało siły/zdrowia. To nie są fakty medyczne i również będą szkodziły dzieciom w budowaniu ich świadomości swojego ciała i jego potrzeb. Gdy dziecko odmawia jedzenia mięsa, warto również wybrać się do dietetyka, opracować odpowiednią dietę, zrobić badania, aby naszych obaw nie przelewać na dzieci.

Oczywiście są też sytuacje zdrowotne, które wymagają narzucenia przez rodziców rodzaju spożywanych produktów (np. alergie czy nietolerancje pokarmowe), ale te zawsze wymagają konsultacji lekarskiej i dietetycznej. Poza słodyczami i produktami przetworzonymi nie powinniśmy ograniczać dzieciom dostępu do produktów.

Z punktu widzenia rozwoju mózgu dziecka poznawanie jak największej ilości smaków jest bardzo ważne, abyśmy mieli w głowie „bazę” produktów, które są przecież zbudowane z różnych związków chemicznych. Nasz mózg dobrze wie, że czekolada poprawia nastrój, bo podnosi poziom endorfin i serotoniny, dlatego gdy jest nam smutno podpowiada „weź kosteczkę”. Jeśli brakuje nam białka, może podpowiadać „kup mięso”. Co się dzieje jeśli w naszej "bazie" nie ma smaku mięsa, a mamy niedobór np. kolagenu, który jest wyłącznie odzwierzęcy? Mogą narastać niedobory żywieniowe, a kolagen w pewnych okresach życia może być bardzo potrzebny (np. po urazach, lub gdy intensywnie ćwiczymy czy rośniemy).

I wreszcie z trzeciej strony nieżyjący już duński terapeuta rodzinny Jesper Juul w jednej z książek napisał, że to rodzice decydują, jakie produkty spożywcze znajdują się w domu, a dziecko decyduje, które z nich chce zjeść i kiedy. Zatem to są decyzje podejmowane w rodzinie. Dzieci, zwłaszcza starsze, gdy chcą jeść mięso mimo sprzeciwu rodziców, także powinny być wysłuchane, a ich potrzeby wzięte pod uwagę. Ostatecznie każdy z nas jest inny i ma prawo do odmiennych potrzeb.

Co możemy podpowiedzieć rodzicom, którzy zastanawiają się nad wykluczeniem mięsa z diety dziecka, a szukają rzetelnych informacji. W jakim wieku można to zrobić?

J. D.: Przede wszystkim rodzice takich dzieci powinni wybrać się do dietetyka oraz lekarza i wykonać odpowiednie badania. Każda zmiana diety dla organizmu jest stresorem biologicznym, dochodzi do zmian podaży różnego rodzaju składników odżywczych. Organizm musi mieć trochę czasu na dostosowanie się do tych zmian. Dodatkowo dieta osób, które wykluczyły mięso i produkty zwierzęce często zawiera zbyt wiele węglowodanów, ponieważ mięso zastępowane jest np. ciecierzycą, soczewicą, które są bogate także w ten makroskładnik. Istnieje zatem ryzyko niedoborów i nieprawidłowej kompozycji diety, co nieraz kończy się przybraniem na wadze czy zaburzeniami np. w gospodarce węglowodanowej. Dlatego odpowiednio ułożony jadłospis przez dietetyka pozwoli przeprowadzić ten proces w sposób spokojny z pewnością, że dostarczymy dziecku wszystkich niezbędnych składników odżywczych. Aby bezpiecznie wykluczyć mięso z diety trzeba się jednak przede wszystkim się zbadać.

Badania powinny obejmować:

• parametry tarczycowe (tzw. trójka tarczycowa)
• gospodarkę zasobami żelaza (a zatem nie tylko samą jego ilość, ale także zapasy żelaza oraz zdolność do jego wiązania)
• poziom wit. B12 oraz D
• kompletną morfologię z rozmazem
• glukozę i insulinę na czczo
• lipidogram

Badania te powinny być powtarzane raz w roku.

Sama w tym momencie stanęłam przed problemem, że moja 6-letnia córka nagle odmówiła jedzenia mięsa, bo jak mówi „nie chce, żeby zwierzątka były zabijane”. Nic nie jest w stanie jej przekonać. Czy powinnam się martwić?

J. D.: Absolutnie nie. Nasze dzieci mają prawo do uszanowania ich potrzeb etycznych i marzy mi się, aby moje dzieci tak mówiły. Ograniczanie jedzenia mięsa jest niezwykle ważnym i wartościowym trendem – ze względów zdrowotnych, ale także ekologicznych i etycznych. Uważam, że dzieci pod okiem swoich troskliwych rodziców zrobią to o wiele lepiej niż samodzielnie w wieku kilkunastu lat, gdy w buntowniczy i często niebezpieczny sposób odrzucają dotychczasowe zasady. Im młodsze dziecko rozpocznie budowanie świadomości swoich potrzeb żywieniowych i etycznych tym lepiej.

Czym możemy zastąpić mięso w diecie dziecka?

J. D.: To zależy, czy nasze dziecko jest weganinem czy wegetarianinem. Wegetarianie przy odpowiedniej podaży jaj, nabiału, strączkowych, kasz, nasion i orzechów, właściwie nie muszą specjalnie poszukiwać dodatkowych źródeł białka (o ile nie są osobami intensywnie trenującymi lub w fazie intensywnego wzrostu i zmian hormonalnych). Weganie powinni mieć dietę pełną orzechów i nasion (zwłaszcza bogatych w białko jak len, słonecznik, mak, migdały, sezam, chia, pistacje), kaszy gryczanej, jaglanej, amarantusa, komosy ryżowej. Aby zadbać o odpowiednią podaż żelaza należy spożywać amarantus, kaszę jęczmienną, komosę ryżową, pić sok z pokrzywy, jeść groch, soczewicę, pestki dyni, buraki (zwłaszcza kiszone) i pić kakao. Zielone warzywa jak boćwina, pietruszka, jarmuż, brukselka, brokuł czy szpinak są także bogate w ten pierwiastek. Witaminę B12 należy suplementować lub spożywać płatki drożdżowe z dodatkiem wit. B12. Są one także dobrym źródłem białka i błonnika.

Pragnę także zwrócić uwagę na masło – jest ono źródłem cholesterolu, który co prawda jest syntetyzowany w komórkach ciała, ale jest także niezbędny do dobrego funkcjonowania jelit.

Warto więc od czasu do czasu spożywać masło lub maślan sodu jako suplement. Aby zadbać o odpowiednią podaż białka warto także przyjmować spirulinę.

Ten artykuł naszego eksperta może Cię również zainteresować:

Pułapki weganizmu, czyli najczęstsze błędy żywieniowe, jakie popełniają początkujący weganie [DIETETYK RADZI]

Decydując się na przejście na wegetarianizm, często zapominamy o podstawowych zasadach. Nasz ekspert, dietetyczka i biotechnolog medyczna Jagoda Dąbrowska podpowiada, jakie są najczęstsze błędy żywieniowe i daje przyszłym weganom cenne wskazówki.

Chciałabym poruszyć również temat niejedzenia mięsa w ciąży. Wiele wegetarianek będąc w ciąży ma ten dylemat, a rady z cyklu „zjedz dla dobra dziecka” są na porządku dziennym. Czy możemy rozwiać te wątpliwości?

J. D.: Kobiety w ciąży podobnie jak dzieci, jeśli mają wykonane wszystkie badania, czują się dobrze, nie muszą jeść mięsa. Opieka dietetyka w ciąży i odpowiedni jadłospis wystarczą, aby uniknąć niedoborów żywieniowych. Tylko my, matki wiemy co jest dobre dla nas w ciąży, jak się czujemy po określonych produktach spożywczych.

Czy w zależności od trymestru ciąży jedzenie lub niejedzenie mięsa jest istotne?

Zwiększona podaż białka może być potrzebna, gdy kobieta w ciąży jest aktywna fizycznie i intensywnie ćwiczy, oraz w ostatnich miesiącach, gdy dziecko intensywnie rośnie. Nie musi to być jednak białko z mięsa. Jaja, nabiał w zupełności wystarczą. Pamiętajmy, że poza wzrostem ciała płodu czy niemowlęcia, rośnie i rozwija się przede wszystkim jego mózg. A ten narząd potrzebuje przede wszystkim odpowiedniej jakości tłuszczów oraz witamin. Kobieta powinna dbać o odpowiedni stosunek kwasów Omega 3:6 w diecie (powinien wynosić 1:4-5) oraz o obecność kwasów EPA i DHA. Dietetyk odpowiednio zbilansuje dietę jeśli chodzi o tłuszcz (programy dietetyczne wyliczają w jadłospisie stosunek tłuszczów obecnych w diecie) oraz pomoże w doborze odpowiedniej suplementacji.

Czy te same składniki zastępujące mięso w diecie dziecka możemy polecić kobietom w ciąży? Czy jest jakaś różnica?

W ciąży warto zwrócić uwagę na produkty strączkowe czy sposób przygotowania dań. Dania powinny być lekkostrawne, nadmierna ilość strączków może powodować wzdęcia i dokuczliwe gazy, które w ciąży powodują jeszcze większy dyskomfort. Jak wiadomo w ostatnich tygodniach układ pokarmowy jest dość mocno ściśnięty, w ciąży cierpimy na zgagę i inne problemy w układzie pokarmowym i dieta powinna być dostosowana przede wszystkim pod te dolegliwości.

Czy karmiąca mama może zrezygnować z mięsa w okresie karmienia piersią?

Oczywiście, że może. Jeśli ma odpowiednio zbilansowaną dietę, czuje, że mięso jej „nie służy”, nie musi go jeść. Należy jednak pamiętać o suplementacji olejami EPA i DHA (w trakcie ciąży i karmienia), witaminą B12 i innymi witaminami z grupy B. Produkty bogate w białko są wszechobecne, dość łatwo jest zapewnić sobie odpowiednią podaż białka bez obecności mięsa w oparciu tylko o nabiał i jaja. Nieco trudniej jest wegankom, ale pomoc dietetyka wystarczy aby być nią nawet w okresie karmienia i ciąży.

Nasz ekspert

Jagoda Dąbrowska

Dietetyczka i biotechnolog medyczny

Jagoda Dąbrowska to strateg żywieniowy z 15 letnim doświadczeniem. I jak sama mówi, „po prostu zna się na jedzeniu”. Jest ekspertem od długofalowych strategii budowania odporności na podstawie tzw. statusu immunologicznego oraz autorką „przepisu na kompromis” czyli nowatorskiej metody odżywiania łączącej w sobie różne preferencje produktowe i żywieniowe oraz alergie pokarmowe.