Sianko pod obrusem to stary świąteczny zwyczaj. Skąd pochodzi i jaka jest jego historia? Co symbolizuje sianko pod obrusem?
Sianko pod obrusem to jedna z wigilijnych tradycji, która nawiązuje do miejsca narodzin Jezusa. Zbawiciel przyszedł na świat w stajence wypełnionej sianem, w której gromadziły się zwierzęta. Zwyczaj wkładania sianka pod obrus nawiązuje do tych wydarzeń i jest jedną z form ich upamiętnienia. A kiedy dokładnie narodziła się ta wielopokoleniowa tradycja?
- Wróżka Mila
W tym artykule:
- Sianko pod obrusem: co symbolizuje?
- Co oznaczało siano w dawnych ludowych zwyczajach?
- Czym się różni sianko od słomy?
- Ile kosztuje sianko na Wigilię?
- Sianko pod obrusem: skąd pochodzi ta tradycja?
Sianko pod obrusem: co symbolizuje?
W wielu polskich rodzinach zwyczaj wkładania sianka pod obrus nadal jest kontynuowany. Jest to bardzo ważny symbol świąt Bożego Narodzenia. Oto, co oznacza sianko pod obrusem:
- skromność i pokorę;
- prostotę i powściągliwość;
- niedostatek, biedę i stajnię, w której przyszedł na świat Jezus.
Co oznaczało siano w dawnych ludowych zwyczajach?
Sianko pod obrusem to relikt innego ludowego zwyczaju, który pochodzi z pogańskich czasów. Dawniej gospodarz domu rozścielał na podłodze siano, aby zapewnić sobie pomyślność, urodzaj i bogate zbiory zboża na nadchodzący sezon. Tradycja ta związana była z okresem przesilenia zimowego i związanym z nim obrzędami. Siano miało także zaprosić duchy do izby i ułatwić im drogę. Siano kojarzyło się bowiem z procesem odchodzenia, umieraniem i przejściem w zaświaty. Wszystko to ze względu na to, że siano jest zasuszoną, wyblakłą trawą, która niegdyś była świeża i zielona.
Z czasem w jego miejscu pojawiła się inna staropolska tradycja. Siano pod obrusem miało upamiętniać moment narodzin Jezusa. Kojarzyło się ono z ubóstwem, w którym na świat przyszedł zbawiciel. Wiązała się z nim również pewna wróżba. Każdy z domowników miał wyciągnąć jedno źdźbło spod obrusa. Oto, co mogło ono oznaczać:
- długie, niepołamane, żółte źdźbło – symbol szczęścia i pomyślności na nadchodzący, nowy rok;
- zielone źdźbło – oznaczało zdrowie i siłę;
- krótkie, zasuszone i połamane – było oznaką pecha i nadchodzących nieszczęść;
- źdźbło z kłosami – było symbolem dostatku i bogactwa.
Czym się różni sianko od słomy?
Słoma to wysuszone łodygi zbóż, które pozostają po wymłóceniu ziarna. Jej charakterystyczna żółta barwa oraz sztywność odróżniają ją od siana, które powstaje z ususzonej trawy i ma delikatniejszą, zielonkawą barwę. Oba te materiały mają różne zastosowania.
Słoma jest najczęściej używana jako ściółka dla zwierząt gospodarskich w oborach czy stajniach, ponieważ dobrze izoluje ciepło i zapewnia odpowiednią czystość. W ogrodnictwie wykorzystuje się ją również do ściółkowania, aby chronić owoce przed brudem i zachować odpowiednią wilgotność ziemi, w której rosną. Siano pełni głównie rolę paszy dla zwierząt, szczególnie w okresie zimowym, kiedy nie mają one dostępu do świeżych roślin. Czasami, choć rzadziej, bywa stosowane jako ściółka w warzywnikach, gdzie pomaga w utrzymaniu czystości.
Ile kosztuje sianko na Wigilię?
Samo w sobie sianko pod obrus kosztuje zwykle kilka złotych i jest sprzedawane po kilka gramów w torebkach. Można je kupić na targach, w sklepach lub kościołach, choć często jest w zestawie z opłatkiem, świątecznymi kartkami z życzeniami lub innymi dekoracjami i atrybutami Świąt Bożego Narodzenia.
Tak naprawdę każdy może zrobić sobie sianko na własną rękę, wystarczy wcześniej zerwać trochę trawy, a następnie dokładnie ją ususzyć. Bardzo ważne jest, żeby dopilnować, aby nie pozostała w nim żadna wilgoć, ponieważ może to powodować pojawienie się pleśni.
Sianko pod obrusem: skąd pochodzi ta tradycja?
W czasach starosłowiańskich ludność oddawała cześć Ziemiennikowi – pogańskiemu bożkowi, który otaczał opieką ziemię, stepy i wzniesienia oraz wszelkie nieużytki rolne. Aby zyskać jego przychylność, składano w ofierze siano. Znany był też zwyczaj stawiania w domu snopka pszenicy, żyta lub owsa, który jako pierwszy został zebrany i ułożony podczas letnich zbiorów. Był on nazywany Diduchem i sprawował funkcje ochronne. Był patronem domostw i miał przywoływać duchy zmarłych przodków oraz strzec przed złymi marami i zjawami. Tradycja ta była obchodzona w czasie przesilenia zimowego, czyli pradawnego Święta Godowego, które wypadało 21 lub 22 grudnia.
Wraz z nadejściem chrześcijaństwa, dawnym pogańskim obrzędom i zwyczajom nadano nowe, religijne znaczenie. Siano, które wcześniej miało inne konotacje, zaczęło symbolizować narodziny Jezusa w stajence. Tradycyjnie przynoszono je do domów w postaci dużych snopów i układano w kątach pomieszczeń oraz pod stołem. Z biegiem czasu zwyczaj ten uległ zmianie - ilość siana stopniowo malała, aż stało się ono jedynie symbolicznym elementem bożonarodzeniowych tradycji.
Artykuł opublikowany pierwotnie 22.12.2023. Aktualizacja: Maja Ewa Cwil