Święty Mikołaj w Polsce, wiedźma Befana we Włoszech. Kto jeszcze przynosi prezenty pod choinkę?
Święty Mikołaj to nie jedyna postać na świecie, która z okazji Bożego Narodzenia zostawia ludziom upominki. Niektóre kraje i regiony Polski mają swoich własnych dostarczycieli podarunków. Czytaj dalej i dowiedz się, gdzie i kto przynosi prezenty pod choinkę.
- Maja Ewa Cwil
W tym artykule:
Święty Mikołaj to dobrze nam znany staruszek, który w Wigilię obdarowuje ludzi prezentami. Nie każdy jednak wie, że w innych krajach lub poszczególnych rejonach Polski to inne postacie rozdają upominki z okazji świąt. Czytaj dalej i poznaj inne odpowiedniki Świętego Mikołaja.
Kto przynosi prezenty pod choinkę w Polsce?
W Polsce mamy kilka postaci, które przynoszą prezenty pod choinkę, a wszystko zależy od tego, o jakim regionie kraju mowa. Najpopularniejszy jest oczywiście Święty Mikołaj, ale na przykład w województwie wielkopolskim podarunki rozdaje Gwiazdor, a w Małopolsce - Aniołek. Jest to kwestia różnych tradycji i kultur, ale u nas na terenie całej Polski, dzieci obdarowywane są prezentami.
Święty Mikołaj
Jeśli chodzi o rozdawanie prezentów na Święta, pierwszym skojarzeniem zazwyczaj jest Święty Mikołaj, który wkrada się do domów kominem i zostawia podarunki pod choinką. Jego pierwowzorem był biskup Mikołaj z Miry, który za swojego życia obdarowywał potajemnie ludzi między III a IV wiekiem. Był on człowiekiem hojnym i chętnie pomagał biednym, czemu zawdzięcza swoją sławę. Współczesny Święty Mikołaj najczęściej przynosi prezenty w takich województwach, jak mazowieckie, podlaskie, podkarpackie czy lubelskie.
Gwiazdor
W okolicach nadmorskich, na Kujawach i w Wielkopolsce prezenty roznosi tak zwany Gwiazdor, choć nie od zawsze był kojarzony jako postać pozytywna. Dawniej był przedstawiany jako groźna osoba w długim kożuchu i z włochatą czapką lub maską z porożem. Taki jego obraz wywodził się z wierzeń ludowych, ale przez lata nabrał pozytywnego skojarzenia jako człowiek obdarowujący dzieci. Maluchy muszą jednak zasłużyć na prezenty poprzez recytowanie wierszy i śpiewanie kolęd, w przeciwnym razie Gwiazdor ich nie odwiedzi.
Gwiazdka
Na południowym zachodzie Polski prezenty wigilijne rozdaje Gwiazdka, ta sama, która doprowadziła Trzech Króli do stajenki, w której narodził się Jezus. Według wierzeń, gdy zabłyśnie na wieczornym niebie, prezenty pojawiają się pod choinką za jej sprawą. Jest to mniej znana tradycja, ale wciąż podtrzymywana między innymi na Dolnym Śląsku.
Mały Jezusek
Na Śląsku istnieje tradycja, w której to malutki Jezusek obdarowuje dzieci prezentami na Boże Narodzenie. Ma to symboliczne znaczenie ze względu na świętowanie dnia, w którym Chrystus przyszedł na świat, aby zbawić ludzi. Zgodnie ze zwyczajem młodsi członkowie rodzin śpiewają kolędy, aby pomóc Bożemu Dzieciątku trafić do ich domów.
Anioł
W województwie małopolskim prezenty przynosi dzieciom Aniołek, kojarzony z dziecięcą niewinnością i czystością świąt. Ciekawe jest to, że nigdy go nie widać, gdy rozdaje upominki, więc nie można stwierdzić, czy to na pewno on za nimi stoi. To nie przeszkadza jednak dzieciom w tym, aby w niego wierzyć.
Prezenty w innych krajach - od kogo są podarunki?
Poza postaciami, które znamy z Polski, w innych krajach pojawiają się też inni roznosiciele prezentów, na przykład Kozioł lub Dziadek Mróz. W większości państw przewija się motyw Świętego Mikołaja, ale niektóre z nich wykształciły swoje własne, oryginalne tradycje.
Kozioł i skrzaty w Skandynawii
W Skandynawii kiedyś prezenty rozdawał Świąteczny Kozioł. Ze staronordyckiego można przetłumaczyć jego nazwę jako "Koziołek na Jul", czyli na odpowiednik Bożego Narodzenia w tamtych rejonach. Ten motyw pojawił się w związku z wierzeniami, mówiącymi o tym, że powóz boga Thora był ciągnięty przez kozły, które później ofiarowały swoje życie po to, by zostać elementem uroczystej uczty. Z biegiem czasu jednak ta tradycja zanikła, a podarunki zaczęły rozdawać skrzaty.
Wiedźma Befena we Włoszech
Włoska tradycja rozdawania prezentów nieco różni się od naszej, bo pojawiają się one nie pod choinką, a w skarpetach i to dopiero 6 stycznia, czyli w dzień Trzech Króli. Rozdaje je La Befena, wiedźma, która według legendy spóźniła się ze swoimi darami dla nowo narodzonego Jezuska i teraz lata na miotle po całym świecie i podrzuca upominki dzieciom. W ramach podziękowań ludzie pozostawiają czarownicy kieliszek wina dzień przed jej odwiedzinami.
Dziadek Mróz w Rosji
Dziadek Mróz to rosyjski odpowiednik naszego Świętego Mikołaja. Z wyglądu różni się przede wszystkim tym, że zazwyczaj przedstawiany jest w niebieskim płaszczu, a jego sanie ciągnięte są przez konie. Według wschodniego kalendarza Wigilia wypada 6 stycznia, dlatego Dziadek Mróz wraz ze swoją wnuczką, Śnieżynką, rozwozi prezenty po całym kraju w dniu Nowego Roku. Dzieci często 31 grudnia przebierają się za króliki i śnieżynki, żeby oddać cześć temu, który przynosi im upominki.
Święci Mikołajowie w Islandii
Według tradycji islandzkiej prezenty roznoszą pomniejsi Święci Mikołajowie pod postacią skrzatów, zwanych koboldami. Dokładnie 13 dni przed Bożym Narodzeniem maluchy wystawiają swoje buciki na parapety, a koboldy podrzucają do nich małe podarki i słodkości. Według legend matką skrzatów jest Gryli, ponuraczka, która w przeciwieństwie do swoich potomków, pojawia się w Święta z gór i porywa dzieci, żeby je ugotować żywcem.