Dojrzewanie: trudny okres dla nastolatków
Wielu rodziców określiłoby dojrzewanie jako najbardziej wymagający i nieprzewidywalny okres w życiu ich dzieci. W czasie tego okresu, formowanie i wyrażenie własnej tożsamości jest największym priorytetem w życiu nastolatka. Co więcej, z neuropsychologicznego punktu widzenia jest to naturalny i zdrowy proces spowodowany ciągle rozwijającym się mózgiem. Można by zatem stwierdzić, że dorastanie powinno być przyjemną i ekscytującą przygodą dla każdego rodzica. Przecież to oznacza, że można być świadkiem niesamowitych zmian u własnego dziecka. W rzeczywistości jest jednak nieco inaczej przez zjawisko znane jako bunt nastolatków.
Co to właściwie jest ten bunt nastolatków?
Bunt nastolatków można określić jako próbę podkreślenia własnej wartości i niezależności podczas gdy nabyte lub przekazane wartości zostają w sposób znaczący ignorowane. Na podstawie takiej definicji, pierwsze pytanie jakie może się pojawić w głowie rodzica to “Jak rozpoznać i poradzić sobie z takim buntem?” Po pierwsze, trzeba mieć świadomość, iż są dwa typu buntów. Pierwszy typ to niechęć dostosowania się do ogólnych norm społecznych, natomiast drugi typ buntu to niezgodność z decyzjami rodziców. Rozróżnienie tych dwóch typów jest bardzo istotne, ponieważ poprawne zidentyfikowanie pozwoli określić środowisko (np. szkoła, dom, zajęcia pozaszkolne, podwórko), w którym młoda osoba chce udowodnić swoją wartość.
Warto pamiętać, iż z perspektywy rodzica bunt nie jest postrzegany jako dodatkowy obowiązek lub ciągły opór dziecka. Jest to troska i obawa przed potencjalną krzywdą jaka może powstać przez próby udowodnienia swojej wartości i niezależności. Statystycznie, duża część buntujących się nastolatków decyduje się na czynności, podczas których jest wysokie prawdopodobieństwo wyrządzenia krzywdy zarówno sobie jak i u osób najbliższych. Tak więc, zrozumiałe jest, że rodzic chce uchronić swoje dziecko przed fenomenem znanym jako bunt nastolatków.
Jak radzić sobie z buntem nastolatka?
Wracając do radzenia sobie z buntem, pierwszym etapem jest identyfikacja środowiska, w którym młoda osoba chce udowodnić swoją wartość. Na podstawie takiej identyfikacji rodzic może wesprzeć dziecko poprzez znalezienie/stworzenie środowiskowych sytuacji (np. nowe wyzwania, zajęcia lub częstsze okazywanie zaufania), które pozwolą umocnić u nastolatka poczucie swojej wartości i niezależności. Istotna jest również próba ustalenia z dzieckiem “czym jest niezależność i poczucie własnej wartości”. Taka rozmowa może: po pierwsze, pomóc stworzyć wyzwania dopasowane do indywidualnego systemu wartości a po drugie ustalić różnice pomiędzy niezależnością a buntem. Ta druga kwestia jest kluczowa, ponieważ bardzo często dochodzi do mylnej definicji niezależności. Oznacza to, iż młoda osoba może postrzegać sytuacje podchodzące pod definicje buntu jako oznakę niezależności. Co więcej tego typu rozmowa daje szanse by umocnić relacje z dzieckiem poprzez okazanie troski i zainteresowania.
Co jeśli jakiekolwiek próby wsparcia osoby nastoletniej są odrzucane a liczba konfliktów ciągle wzrasta? Taka sytuacja oznacza, iż dziecko stara się wciągnąć rodzica w tak zwany cykl konfliktu. Cykl konfliktu jest terminem używanym w stosowanej analizie behawioralnej (ang. Applied Behaviour Analysis), który konflikty zainicjowane przez nastolatków rozkłada na czynniki pierwsze: stresująca sytuacja, odczucia młodej osoby, zachowanie młodej osoby i reakcja osoby dorosłej. Oznacza to, iż w przypadku potencjalnego konfliktu między dzieckiem a rodzicem, ogromną role odgrywa reakcja rodzica. Jeśli w sytuacjach stresujących, rodzic na odczucia i zachowanie dziecka zareagują w sposób empatyczny (okaże zrozumienie i bezwarunkowe wsparcie) to potencjalny cykl konfliktu zostanie przerwany. Jeśli jednak rodzic zignoruje lub nie zaakceptuje odczuć dziecka to stworzy warunki wręcz idealne by cykl konfliktu narastał.
Czyli wracając do powyższego pytania “Jak radzić sobie z buntem nastolatków”. Pierwszym krokiem jest identyfikacja typu buntu, który pozwoli ustalić w którym środowisku dziecko czuje potrzebę udowodnienia swojej wartości i niezależności. Następnym krokiem jest wspieranie dziecka poprzez tworzenie wyzwań umacniających poczucie wartości. Natomiast w przypadku, gdy młoda osoba stara się ciągle wchodzić w konflikt z rodzicem, należy przypomnieć sobie o tym co inicjuje cykl konfliktu (reakcja osoby dorosłej na odczucia i zachowanie nastolatka). I chociaż bunt drugiej osoby wywołuje w nas frustracje która tylko wzmacnia ten bunt, należy pamiętać że to otwartość i zrozumienie pomoże nam załagodzić tą reakcje.
